Tomris’in Emzirme Notları – 5: Temel Bilgiler (2)

Bebeği sık sık emzirmenin sütü artıran tek yöntem olduğunu emzirme kampı yazısından biliyorsunuz. Bu ve bir sonraki yazıda size bunun nedenlerini açıklamaya, neden bebeği istediği zaman istediği kadar emzirmek gerektiğini anlatmaya çalışacağım. Bakalım bu iki yazı sonrasında saate bakmadan emzirme konusunda sizi ikna edebilecek miyim…

Süt nasıl çoğalır?

Önce gelin birkaç soru-cevap’la başlayalım:

– Süt üretimini en fazla tetikleyen şey nedir?
– Memelerin boş olması!

– Memeler en çok ve en hızlı ne zaman süt üretir?
– Boşx olduğu zaman.

– Süt üretimini azaltan en önemli faktör nedir?
– Memelerin dolu olması, dolu bir şekilde beklemesi

– Anne vücudu ne kadar süt üreteceğini nerden bilir?
– Memeler ne kadar sık ve tam boşalırsa, o kadar çok süt üretir. Memeler ne kadar dolu bir şekilde beklerse, süt üretimi o kadar azalır.

Özetle; Süt üretiminix tetiklemenin tek bir yolu var: memeyi boş tutmak! Bunun için de sık sık emzirmek gerekiyor.

İnsanları mam kullanmaya iten yaygın kanı şudur: “Süt gelecek/ artacak, bebek de içecek. Süt artana kadar mama verelim.” Yani önce arz, sonra talep olacak zannederler. Ama bu iş öyle değil, tam tersi çalışıyor. Bebek emecek, emecek, emecek, sonra süt gelecek ve artacak. Yani önce talep olacak, arz ona göre belirlenecek.

Sütü artırmak için uğraştığım yoğun emzirme günlerinde, yani emzirme kamplarında, o gün artık sayısını sayamadığımıncı kez yine emzirdiğim sıralarda hayal ederdim. Şöyle mucizevi bir ilaç olsa, ya da bitkisel bir çay, ne bileyim, sihirli değnek olsa da sütü çoğaltmak için bu kadar yorulmasam, önce süt çoğalsa, sonra da rahat rahat emzirsem. Ancak bir çok kadın için böyle bir mucize yok. Önce sık sık emzirmek gerekiyor, sonra süt çoğalıyor.

Peki neden kadının vücudu süt üretirken bu kadar tutumlu davranıyor? Cevabı insanlığın evrimi ile ilgili…Eskiden, insanların bizim gibi bol bol yiyeceği yokmuş. Mağrada yaşarlar, her gün çıkıp yemek bulmak için avlanmak ve meyva toplamak zorunda kalırlar, o gün karınlarını doyurabilirlerse mutlu olurlarmış. Bazen de kıtlıklar ve kuraklıklarla boğuşurlarmış.Dolayısıyla vücutlarımız aldıkları kalorileri koruyup saklamaya programlanmış. O yüzden de yiyecek bolluğuna maruz kaldığımız bu devirde bu tutumlu vücutlar buldukları kalorileri yağ olarak depoluyor ve obezite sorununa yol açıyor.

Vücudun süt yapım mantığı da işte o çok eski zamanlara dayanıyor. Açlık kıtlık varken, anne zaten zar zor karnını doyurup vücudu için gereken kalorileri alırken, vücut “bebeğin ihtiyacı yoksa neden daha fazla süt üretip kıymetli kalorileri ve besin öğelerini harcayayım, onun yerine kendime saklarım, mazallah ya bir kıtlık filan gelirse…” diyor. O yüzden de eğer bebek sık emmiyorsa vücut fazla süt üretmeye gerek görmüyor. Eğer emzirme araları uzarsa vücut “madem tüketilmiyor, ben de üretmeyeyim” diyip süt üretimini hemen azaltıyor. Aksine bebek daha sık emiyorsa, “demek bebek aç, yavrumu besleyeyim” diyip daha çok süt üretiyor. Ama kaloriler vücut için çok kıymetli olduğu için ikna olması biraz zaman alabiliyor. Yani talep yoksa daha az üretmeye, talep çoksa üretimi arttırmaya porgamlanmış vücut. 

“Peki bazı kadınlar var, ikinci günde memeleri süt doluyor, hem de bebeğin istemediği kadar. Nasıl boşaltacaklarını, fazla sütü ne yapacaklarını şaşırıyorlar…” diyebilirsiniz. Evet, bazı kadınlarda süt üretimi talepten önde gidiyor, özellikle ilk günlerde. Hatta bazılarında o kadar çok oluyor ki memeleri daha az süt yapması için terbiye etmek gerekiyor (aşırı süt üretimi sorununa bir sonraki yazıda değineceğim). Elbette insanoğlu tek tip değil. Nasıl bazı insanlar kolay kilo verir, bazıları ise çok kolay kilo alırsa süt yapımında da bazı vücutlar fazla tutumlu davranıyor, bazıları ise bonkör oluyor. Ama genel olarak gözlemlediğim kadarıyla süt fazlalığından şikayet eden hemcinslerim oldukça azınlıkta. Benim gibi sütünü artırmak için kırk takla atmak zorunda kalanlar ise, etraftan duyduğum ve gördüğüm kadarı ile, çoğulukta. O yüzden  sütünüzü çoğaltmak istiyorsanız vücudunuzu ve memelerinizi ikna etmeniz gerekiyor:
“Vallahi de billahi de bebek aç. Bak işte ispatı, ne kadar sık emiyor!” diyebilmeniz lazım. 

Bebeği kaç saatte bir emzirmeli?

Bir bebeğin kaç saatte bir emzirilmesi gerektiğini nasıl hesaplayabiliriz: Gelin önce bebeğin emzirme sıklığını hangi faktörler belirler bir bakalım:

Meme dokusunun
süt yapım kapasitesinde neredeyse sınırsızdır; talep ne kadarsa ona göre üretim
yapabilir. (Evet, bazı kadınlar, bebeklerinin ihtiyacı olan miktarda süt
yapamayabilir, ama bu nadir bir durumdur ve sütün gerçekten yetip yetmediğini
anlamanın tek yolu hakkıyla yapılmış üç günlük bir emzirme kampıdır) Üretimin
sınırı yoktur ama depolama kapasitesinin bir sınırı vardır. Çünkü yapılan süt,
süt kanallarında depolanır. Bir annenin süt kanallarının hacmi çoksa daha fazla
süt depolar, hacmi azsa daha az süt depolar.

Süt depolama kapasitesinin memelerin büyüklüğü ile alakası yoktur. Çünkü memelerde bu kanalların yanı sıra süt üreten doku (alveoller) ve bol miktarda yağ dokusu vardır. Büyük görünen bir meme aslında yağ dokusu çok olduğu için büyük görünüyor olabilir. Dışardan bakarak depolama kapasitesini tahmin edemeyiz. O yüzden bir memenin bebeği kaç saat idare edecek süt depolayabileceğini önceden öngöremeyiz.

(Bu güzel çizimi ve meme anatomisi ile ilgili güncel bilgileri bizimle paylaşan La Leche League Liderlerinden Charlotte Codron’a çok teşekkür ederiz)

Yenidoğan bir bebeğin küçücük bir midesi vardır ve çok kolay dolar. Ama anne sütü çok hızlı sindirildiği için çok da hızlı boşalır. Kabaca, bir bebek ne kadar büyükse (yaş olarak değil, kilo olarak) midesinin süt alma kapasitesinin o kadar yüksek olacağını ve emdiği sütle daha uzun idare edebileceğini düşünebiliriz.

Bebek ne kadar küçükse (kilo olarak) o kadar hızlı büyümeye ihtiyaç duyar. O yüzden de daha sık beslenmek, boşalan küçücük midesini sık sık doldurmak ister. Bebekler her zaman aynı hızda büyümezler. Hızlı büyüme dönemi (büyüme atağı) denilen zamanlarda süt ihtiyaçları artar; daha çok ve daha sık emmek isterler. Bu dönemlerde hızlı bir şekilde kilo alıp boy atarlar. Her bebek kendine özgü zamanlarda hızlı büyüme dönemlerine girer. Genellikle 3 gün kadar süren bu dönemlerde kıtlıktan çıkmışçasına emmek isterler tüm gün. Anne de mecburen emzirme kampına girer.

Bebekler sadece karınlarını doyurmak için emmezler. Maruz kaldıkları ışıklar, renkler, sesler, gürültüler, dokunuşlar onları aşırı derecede uyardığında ve duygusal olarak rahatlamaya ihtiyaç duyduklarında da annelerine yakın olmak ve emmek isterler. “Açlıktan emmek istiyorsa emzireyim ama duygusal bir ihtiyaçsa emzirmesem de olur, beklesin, babası kucağında oyalasın” diye düşünebilirsiniz. Ama bu bir bebek için geçerli değildir. O küçücük bebecik yaşadığı sıkıntının, acının açlıktan mı aşırı uyarılmaktan mı kaynaklandığını ayırt edemez, bilmez.  Umrunda da değildir zaten. Bebeğin tek bildiği, her türlü sıkıntının tek bir çözümü olduğudur: MEME!

Bir bebeğin fiziksel ihtiyaçlarının duygusal ihtiyaçlarından daha önemli olduğu biz yetişkinlerin algısıdır. Ama bebeğin fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan sağlıklı ve mutlu bir şekilde büyümesi için açlık kadar sıkıntılı anlarında sakinleşme ihtiyacının da karşılanması gerekir. Böylece bebekte anne ve babasına ve yaşadığı dünyaya karşı güven duygusu geliştirir. İhtiyaçları karşılanmamış bir bebek ise güven duygusundan yoksun kalır ve bu eksiklik hayatının her evresinde onu takip eder.

Şimdi tekrar sorumuza dönelim. Bebeği kaç saatte bir emzirmemiz gerektiğini nasıl hesaplayabiliriz? Annenin süt depolama kapasitesi, bebeğin kilosu ve büyüme ihtiyacı ve bebeğin duygusal ihtiyaçları… Bunların hangi kombinasyonlarda ne kadar sıklığa tekabül ettiğini hesaplamamız, bu kadar çok bilinmeyenli bir denklemi çözmemiz mümkün mü sizce?‘Kaç saatte bir emzirmeli’ denklemini çözebilecek tek bir kişi var bu dünyada: Bebeğiniz! Ne kadar süte ihtiyaç duyduğunu metabolizmasının verdiği uyarılar ile bilen, her emzirmede ne kadar süt aldığını sindirim sisteminin verdiği sinyaller ile anlayan tek kişi odur. Anne olarak bizim görevimiz, ona güvenerek verdiği ipuçlarını izlemek ve istediği zaman istediği kadar emzirmektir.

Sadece bebeğiniz isteyince değil, siz isteyince de emzirebilirsiniz. Canınız istediğinde, göğüslerinizi dolgun hissettiğinizde, dışarı çıkmadan önce, eve gelince, bebeğinize yakın olmak istediğinizde, ne zaman isterseniz emzirebilirsiniz.

Gelecek haftaki yazımda hangi memede ne kadar süre emmeli sorusuna cevap vermeye çalışacağım. Ayrıca ¨bebek istediği zaman istediği kadar emzir¨ kuralının biraz farklı uygulanması gereken bir kaç istisnai durumu ele alacağız.

Görüşmek üzere…

Tomris