Tomris’in Emzirme Notları – 11: Pompa ile süt sağma (2)

Tomris’in Emzirme Notları’nın 1. Bölümü burada, 2. Bölümü burada, 3. Bölümü burada, 4. Bölümü burada, 5. Bölümü burada, 6. Bölümü burada, 7. Bölümü burada, 8. Bölümü burada, 9. Bölümü burada, 10. Bölümü burada

Geçenlerde kadınlara özel bir doğum günü partisine gittim. İlk bebeğinden sonra yeni işe başlamış bir tanıdığımla karşılaştım; süt sağma konusundan laf açıldı elbette, öneriler verdim ona. Yanımızda çocuksuz bir arkadaşı da vardı; kızcağız ağzı açık bizi dinliyordu: “Benden günde 250 mililitre süt çıkıyor ama kreş daha fazla istiyor, süt yetiştiremiyorum, sen kaç mililitre sağıyorsun?” gibi cümleler geçtikçe kız daha da şaşırdı, gözleri fal taşı gibi açıldı. Bir an durup kendimi onun yerine koydum. İki kadın karşılıklı oturmuş memelerinden en verimli sütü nasıl alacaklarını, nasıl bastırınca nasıl daha iyi süt çıktığını, günlük süt üretim performanslarını, ne sıklıkta süt sağmak (!) gerektiğini anlatıyorlardı. Heralde birazdan dönüp ona “Mööööö” diyeceğimizi düşündü 🙂 Evet süt sağan anneler, baştan kabul edelim bu gerçeği ve hep beraber tekrar edelim: “Mööööö”.

Geçen hafta kime süt pompası lazım, hangi süt pompası lazım, bunu ele aldık ve farklı marka ve modellerle sizlerin tecrübelerinizi sordum. Katkıda bulunan herkese çok teşekkür ederim. “Hangi pompayı alsam” diye bakınıp duran bir çok annenin cevaplarınızdan faydalanacağından eminim. 

Bu arada cevaplarınızdan süt sağma pompası konusunda yeni bir ihtiyaç grubu tanımladık. El tipi pompalar pek işe yaramaz demiştim ama anladığım kadarı ile hızlı ve kuvvetli süt akım refleksi olan/ aşırı süt üretimi olan anneler (bu iki durum genelde birlikte gider) el tipi pompaları rahatlıkla kullanabiliyorlar. Hızlı süt akımı olan bu annelerin sütleri kolaylıkla fışkırıyor, o yüzden el tipi pompa kullanırken elleriyle defalarca pompa yapmak zorunda kalmıyorlar. Hatta bir iki kez pompayı çekip çekili bıraktığında sütün kendiliğinden yarım dakika fışkırdığını yazan bir anne oldu. Yani hızlı ve kuvvetli süt akım refleksi olan anneler için el tipi pompalar ucuz ve kullanışlı bir seçenek gibi duruyor. Ancak diğer anneler için hala önermem. 

Bu hafta pompaların kullanımını, sütün nasıl sağılacağını ve temizleme konularına değineceğiz. Örneklerim iş yerinde süt sağma üzerine olacak. Ama evde süt sağan anneler de bu önerilerden elbette faydalanabilir. 

Süt pompalarının parçaları 

Süt pompası aldığınızda kutudan elektrikle çalışan motor bölümü (ve onun elektrik prizi için adaptörü) ve süt sağma seti çıkacak. Büyük çift taraflı modellerde uzun, içi boş bir boru gibi bir çift kablo da çıkar; bu kablolar motor ile süt sağma setini birbirine bağlar. 

Süt sağma seti, pompanın memeye ve süte temas eden kısmıdır. Memeye dayadığınız huni şeklindeki parça sütü toplar ve bunun altına takılan şişeye (veya özel üretilmiş süt torbasına) sütü aktarır. Bir de diyafram gibi bir parça bulunur, süte temas eden parçalarla etmeyen parçaları birbirinden ayrırken aynı zamanda vakumu süt sağma setine aktarmak için. 

Parçaları takılmış bir başka süt sağma seti

Parçaları takılmış bir süt sağma seti

  
Huni şeklindeki parçanın alt ucunda bir valf vardır. Süt sağma pompalarının emiş gücü açısından en kritik parçası budur çünkü zarar görürse emiş gücünü, dolayısıyla süt sağım verimini çok azaltır. O nedenle, pompa kutuları içinden genellikle bir yedeği çıkar. Süt sağma setinden bağımsız olarak tek başına da satılır. ‘Bu pompa eskisi kadar iyi süt sağmıyor mu artık’ diye düşündüğünüzde önce bu parçayı yenisiyle değiştirip bir bakın, verimde bir miktar artış görebilirsiniz. 

Süt pompasını aldığınızda önce kullanma kılavuza bakıp parçalar nasıl birleşiyor bakmanız gerekir. Solda verdiğim parçalar her marka ve modelde değişiklik gösterir. Şunu da unutmayın, pompa kutusu içinden çıkan süt sağma setini açtıktan sonra iade etme şansınız kalmaz (eğer ürün ayıplı, bozuk ise o ayrı elbette).

Bir kez parçaların nasıl birleştiğini pratik ettikten sonra süt sağma setini temizlemeniz gerekir. 

Süt sağma seti nasıl temizlenir? 

Süt sağma setindeki tüm parçaları ayırıp deterjanlı bir sünger ve ılık ya da sıcak su ile yıkamanız, sonra da bol su ile çok iyi durulamanız gerekir, deterjan artığı kalmamalı. İlk yıkamada deterjanı bol kullanabilirsiniz ama sonraki yıkamalarda deterjanı az kullanmanızı öneririm, sünger azıcık köpürse yeter, çünkü anne sütü çok kolay temizlenen bir şeydir. Mikroplar gitsin derken bu sefer de deterjan kalıntılarına maruz bırakmamak lazım bebişleri. 

Eğer sterilize etmeyecekseniz son durulama suyunu mümkün olan en sıcak su ile yaparsanız (elbette ellerinizi yakmadan) parçaları kurumaya bıraktığınızda daha kolay kurur. (Hollanda’da açıkta kurumaya bıraktığım hiç bir şey 24 saatten önce kurumuyor, çıldırtıyor beni bu durum, o yüzden son suyu mümkün olduğunca sıcak yapıyorum ki çabuk kurusun).

İlk kullanımdan önce parçaları strerilize etmeniz gerekir. (Bazı markalarda set steril geliyormuş sanırım, o zaman sterilize etmeye gerek yok elbette). 

Süt sağma seti nasıl sterilize edilir? 

Bunun için elinizdeki cihazın kullanma kılavuzuna bakmanız gerekir. Mesela bildiğim kadarıyla Medela pompa parçaları mikrodalga sterilizatöre giriyor. Ama Ameda’nınkiler girmiyor, 12 dakika kaynatmak gerekiyor (ya da gerçek sterilizatöre koymak lazım). 

Kaynattıktan sonra soğumadan parçaları sudan çıkartıp temiz bir bezin üzerine koyup kurumaya bırakabilirsiniz. (temiz iki çatal ile tutabilirsiniz parçaları, ya da basit bir maşa satın alıp temizleyip sadece bu iş için kullanabilirsiniz mesela) Aynı şey sterilizatörden çıkan parçalar için de geçerli. Temiz bezden kastım makinede yıkanmış ve başka amaçla kullanılmamış bir bez. Ama bunu pompaları kurulamak için kullanmayacağız, sadece altına koyuyoruz. 

İş yerindeki süt sağma paraçaları kutum

Veya benim iş yerinde yaptığım gibi şöyle bir kutuda kurumaya bırakabilirsiniz. Ben bu kutuyu pompa setini hem yıkamak, hem durulamak, hem de kurumaya bırakmak için kullanıyorum. Süt sağdığım yer (odam) ve mutfak arasında pompa seti parçalarını bu kutuda taşımak da çok pratik oluyor. Bunlar bizim eşimle bulduğumuz yöntemler. Her evde ve işyerinde farklı yöntemler keşfedilmiş olabilir. 

Süt sağma seti nasıl kurutulur, taşınır ve saklanır? 

Süt sağma setini açıkta kurumaya bırakmak lazım. Bez veya peçete ile silerek kurutmamak lazım, çünkü bu sırada bezdeki peçetedeki tüm mikroplar pompa parçalarına geçiyor. Ama bence buna bir istisna var, o da seyahat hali veya pompa parçaları henüz kurumadan hareket etmenizi gerektiren durumlar. O zaman mecburen paketinden yeni çıkmış bir selpak peçete veya mutfak havlusu ile parçaları kurulamak gerekiyor. Nemli bir şekilde torbaya girmesi ve torbada beklemesi daha kötü. 

Pompa parçalarını iş ve ev arasında taşırken ben ağzı fermuar gibi kapanabilen buzdolabı poşetlerini tercih ediyorum. Ama içine pompa setini kuru bir şekilde koymaya dikkat ediyorum. Pompa setini evde bekletirken de temiz bir beze sarıp buzdolabında yiyeceklerden uzak bir noktaya koyarak saklayabilirsiniz. 

Eğer bir nedenden dolayı popa setini nemli bir şekilde torbaya koymam gerekirse kullanmadan önce tekrar yıkıyorum. Çünkü torbadaki kapalı nemli ortam mikropların üremesi için fazlasıyla elverişli. 

Süt sağma setini ne kadar sık yıkamak ve sterilize etmek gerekir? 

Pompa setlerinin içindeki kullanma kılavuzlarında genellikle her kullanımdan sonra deterjanlı sünger ile yıkamak, sonra da ya her kullanımdan sonra ya da günde bir kez sterilize etmek önerilir. 

Emzirme Sanatı kitabında ise miyadında doğmuş (prematüre olmayan) sağlıklı ve sadece anne sütü alan bir bebeğiniz varsa süt sağma setini sterilize etmeye gerek yoktur, gün içinde her kullanımdan sonra sıcak su ile çalkalayın yıkayın (deterjansız), günde bir kez deterjanlı süngerle yıkamanız kafi der. 

Ben ise şöyle bir yaklaşım geliştirdim. 

• Gün içinde süt sağdıktan sonra bekletmeden yıkamaya götürürsem (yani parçaların üzerindeki süt kurumadan) ılık/sıcak su ile çalkalayıp yıkıyorum (deterjan sünger yok). En son, elimin dayandığı en yüksek sıcaklıkta suda çalkalayıp sonra kurumaya bırakıyorum. 

• Ama eğer süt sağma setini bekletirsem ve üzerinde süt kurursa o zaman az deterjanlı süngerle yıkayıp yukarıda anlattığım gibi sıcak su ile duruluyorum. Çünkü kurumuş süt öyle basit sıcak su ile yeterince temizlenemez bence. (süt pompası ve biberonlar için ayrı bir süngerim var iş yerinde ve evde) 

• Günün son süt sağımından sonra az deterjanlı sünger ile yıkıyorum, sonra yine sıcak su ile duruluyorum. 

• Haftada bir (genelde hafta sonları) pompa setini evde az deterjanlı sünger ile yıkayıp sterilize ediyorum. 

Evet, Emzirme Sanatı kitabı prensip olarak haklı; ama bu pompa setlerinin parçalarında çok girintili çıkıntılı yerler var, yıkarken sünger her yere ulaşamıyor. O ulaşamadığım yerlerde bakteriler yerleşip çoğalmasın diye haftada bir sterilize ediyorum. 

Süt sağma seti dışındaki parçaları (motor, vb.) temizlemek gerekir mi? 

Sütle teması olmayan parçaları ise ara sıra nemli temiz bir bezle silmenizde fayda var; bir süre sonra üzerine sıçrayan süt damlaları kuruyabiliyor, tozlanabiliyor. Mesela ayda bir olabilir, kirlendikçe görürsünüz zaten. 

Süt sağma konusundaki pratik önerilere haftaya devam edeceğim. Boynum tutuldu, burnum akıyor, hastayım, şimdi yatmaya gideceğim. Ama öncesinde benim çok faydalandığım küçük bir püf noktasını paylaşacağım. Konuyu aktarma sırasına uymuyor, ama olsun, bir hafta bekletmeyeyim sizleri dedim. 

Verimli süt sağma konusunda bir ip ucu: 

Pompa ile dolu memeleri kolaylıkla boşaltabilirsiniz, özellikle de ön (ve orta sütü) alabilirsiniz (ön süt son süt konusu için buraya bakabilirsiniz). Ama son sütü alma konusunda pompalar pek başarılı değillerdir. Çünkü son sütü bebek dili ile arkadan öne doğru sağarak alır. Pompa ise sadece vakum yapıp meme başını öne çeker, bırakır, çeker bırakır. 
Bebeğinizden uzakken son sütü en iyi elinizle sağarak alabilirsiniz (el ile süt sağma konusunu geçen hafta anlatmıştım).

Pompa ile süt sağmayı bitirdiğinizde memeni kahverengi halesini arkadan öne doğru sıvazlayarak sağarsanız bayağı süt çıktığını göreceksiniz. Bir çok anne ‘az önce pompadan damla gelmiyordu, bu nasıl oluyor’ diye şaşırır. Çünkü pompadan süt gelmesi için süt akım refleksinin tetiklenmiş olması gerekir. El ile sağarken ise süt akım refleksi gelmeden de biraz daha süt çıkartabilirsiniz. Pompa sonrasında memeyi el ile bir kaç kez sağdığınızda süt önce hızlı gelir, sonra damla damlaya gelmeye başlar. O zaman öbür memeye geçin, onu da aynı şekilde bir kaç kez sağın. 

Oranın sütü azalınca ilk memeye dönün. Böyle böyle artık her ikisinden de damla damla gelinceye kadar sağ sol arasında gidip gelip elinizle sağın.

Elinizle süt sağarken pompa setinin huni gibi kısmını toplayıcı olarak kullanabilirsiniz. Ayrıca, o huni parçasını memenizin altına dayarsanız memeyi sadece üst taraftan sıvazlayarak da sağabilirsiniz. Yani altta sert bir zemin var (huni) üstüne memeyi koyuyorsunuz, onun üstünden de baş parmağınızla arkadan öne sıvazlayarak sütü sağıyorsunuz. Böyle bayağı bir miktar daha süt çıkıyor, hem de kıymetli yağlı son süt çıkıyor. Bu şekilde süt sağma veriminizi de arttırabilirsiniz. 

Başka püf noktaları gelecek haftaya… 

Sağlıcakla kalın, 

Tomris