Tomris’in Emzirme Notları – 12: Pompa ile süt sağma (3)

Tomris’in Emzirme Notları’nın 1. Bölümü burada, 2. Bölümü burada, 3. Bölümü burada, 4. Bölümü burada, 5. Bölümü burada, 6. Bölümü burada, 7. Bölümü burada, 8. Bölümü burada, 9. Bölümü burada, 10. Bölümü burada, 11. Bölümü burada

Herkese Merhaba!

Brüksel, New York, Boston, Amsterdam, Lüksemburg, Londra , Manchester, İstanbul, Marmaris… Bunlar seyahatlerim sırasında süt sağdığım şehirlerden birkaçı. Sanırım üç kıta ediyor. Hemen hepsi iş seyahatleri içindi. Ve hemen her seyahatte pompa ile iligli bir sorun çıktı. Ya ülkenin voltajı cihaza uymaz (New York), ya pompanın başına bir şey gelir, düşer kırılır (Brüksel), ya o ülkenin elektrik prizini kullanabilmem için gereken adaptörü bir yerde unuturum, gece yarısı açık elektronikçi bulup priz adaptörü almak için yollara düşerim (Londra), ya da tekne yola çıktıktan sonra elektriğin günde sadece bir kaç saat olduğunu öğrenirim (Marmaris). Öhömmmm, itiraf ediyorum! Marmaris iş için değildi. Mina ve Yunus bir buçuk yaşındayken onları annem, babama ve kardeşime bırakıp üç günlüğüne arkadaşlarımın mavi turuna katılmıştım. Teknede elektrik sadece akşamları bir saat kadar vardı. ama benim günde üç kez süt sağmam gerekiyordu ki sütü koruyayım. Mecburen günde iki kez elimle sağdım, süt pompasının hunisini – geçen haftaki yazının sonunda bahsettiğim teknikle – kullanarak… Teknede sütleri düzgün koruma şartları olmadığından sağıp sağıp denize boşaltıyordum. Datça koylarındaki balıklara dikkat edin, süt evlatlarım sayılırlar 🙂 Bakın, bu da onlardan biri:

Bu hafta iş yerinde süt sağma konusuna devam edeceğiz. 

Önce geçen hafta süt sağma setini yıkama konusunda verdiğim bilgilere küçük iki ek yapayım. Valf, süt sağma setin hem en hassas, hem de bulaşık süngeri ile temizlemesi en zor parçası. İçini temizlerken eski bir diş fırçası da kullanabilirsiniz. Ama fazla sert temizlememeye dikkat edin, kolay zedelenebiliyor. Bir de, prematüre veya bir hastalığı olan bebekler için süt sağıyorsanız pompa setinin temizliğine ve sterilizasyonuna daha çok dikkat etmek gerekir. Bu konuda hekiminizin ve veya hastanenizin verdiği talimatları uygulayın. 

İş yerinde nasıl süt sağacağım? 

Süt sağma sayısı ve zamanlama 

Prensip olarak, evde olsaydınız bebeğinizi ne zaman emzirecektiyseniz, o zaman süt sağmayı planlamak gerekiyor. Mesela 5 aylık bebeğiniz sabah uykusundan 11 gibi uyanıp emiyor, sonra öğleden sonra 2 gibi emiyor, sonra da 4-5 gibi emiyorsa sizin de iş yerinde o saatlerde pompa yapmanız gerekir. Ama itiraf etmek gerekirse ben o son pompayı atlıyorum, böylece eve iyice dolu memelerle gidip gün boyu doğru düzgün biberon almamış kızımı mutlu ediyorum (7 aylık kızım hala biberona alışamadı). Ama eğer sütümde azalma gözleseydim, günde üç kez pompa yapmaya geçmem gerekirdi. 

Hangi ayda iş yerinde günde kaç kez pompa yapmak gerekir? 

Çok kabaca, şu şekilde düşünebiliriz (yol dahil gün içinde bebeğimden 10 saat ayrı kaldığımı varsayarsak): bebek 3-6 aylıkken gün içinde 2-3 kez, bebek 6-12 aylıkken günde 2 kez, 12-21 aylıkken günde 1-2 kez, sonra da gün içinde pompa yapmadan sabah akşam emzirmeleri ile gidiyor. Ama bu benim tecrübem, her annenin ve bebeğin ihtiyaçları ve şartları farklı tabii… 

Bazı anneler için işyerinde günde iki kez süt sağmak mümkün olmuyor. Bu durumda günde bir kez ile idare etmek zorunda kalıyorlar. Yalnzı bu durum uzun vadede sütünüzü azaltabilir, o yüzden mümkün mertebe şartlarınızı zorlamaya çalışın günde iki kez pompa yapmak için. Özellikle bebeğiniz 6 aylık olana kadar gün içinde (bebeğinizden 10 saat ayrı kaldığınızı varsayarsak) en az 2 kez süt sağmak lazım, yoksa süt azalmaya başlayabilir. Eğer bu durumu değiştiremiyorsanız bebekle kavuştuktan sonra bebeği hiç sınırlamadan meme vermeye çalışın. Özelikle de hafta sonları istediği zaman istediği kadar meme vererek sütü çoğaltmasına izin verin. 

Gün sonunda bebeğinize kavuşmaya yakın saatlerde süt sağmayın. Bebeğinize bakan kişiye de tembih edin, sizin gelişinize yakın biberon vermesin. Süt sağma işini öyle ayarlayın ki az çok dolu memelerle bebeğinize kavuşun, o da aç olsun ki birbirinize kavuşmanın tadını çıkartın. 

Eğer bebeğinizi emzirmenize bir engel varsa (örneğin bebeğiniz yoğun bakımdaysa) ve bebeğiniz sadece bir kaç günlükse günde 8-12 kez süt sağmanız gerekir, en azından ilk bir kaç hafta, bebeğin kırkı çıkana kadar. Bir kez süt bollaştıktan süt almak düzene oturduktan sonra (yani ilk aylardan sonra) bebeğin ihtiyaç duyduğu sütü üretmek için ne kadar sıklıkta pompa yapmak gerektiği kadından kadına değişmekle birlikte ortalama günde 6 pompa diye düşünülebilir, ama bundan daha fazla ya da daha az süt sağmak zorunda kalan anneler de oluyor. Bu süt sağmaların en az birinin gece olmasına dikkat etmek lazım, çünkü süt yapımını uyaran prolaktin hormonu en fazla gece salgılanıyor. Gece pompası olmazsa, gündüz ne kadar sağarsanız sağın süt üretimini artırmak ya da korumakta zorlanabilirsiniz. 

Haklarınız 

Bir yaşından küçük bebeği olan her annenin iş yerinde süt sağmaya hakkı vardır. Bu nedenle işvereniniz, yöneticiniz ya da mesai arkadaşlarınız ile süt sağmak için düzenleme yapma konusunda konuşurken, onlardan yardım veya olanak isterken çekinmeyin. Bu bebeğinizin hakkı. Sadece kanuni bir haktan bahsetmiyorum, evet, kanunen de buna hakkınız var (bu konuda Emzirme Reformu web sitesine bakabilir, ayrıca onlara destek verebilirsiniz), ama ben daha temel insani bir haktan bahsediyorum. Bebeğinizin anne sütü alma hakkı! 

Bazen mesai arkadaşları ya da yöneticiler süt sağma konusunu anneyi zor duruma düşürmek için kullanmaya çalışabilirler. (Ne yazık ki bu toplumumuzda bu var, birinin zayıf bir yönünü yakaladıklarında insanlar acımasız olabiliyorlar). Siz ezilip büzülürseniz, daha da üstünüze gelebilirler. Sakin ve kendine güvenli bir şekilde çözüm yolları aramaya çalışın. Kendi hakkınızı değil, bebeğinizin hakkını savunuyorsunuz, bunu unutmayın.

İş yerinde süt sağma ile ilgili hazırlıklarınıza doğumdan önce başlamanızı öneririm. Aynı yerde çalışan ve doğum izninden sonra süt sağmış anneler ile konuşup hem iş yerinizin süt sağmaya yaklaşımı ile ilgili bilgi alıp hazırlıklı olabilirsiniz, hem de nerde nasıl süt sağdı, pompa parçalarını hangi lavaboda yıkadı gibi bir çok pratik bilgi edinebilirsiniz. 

Lavaboda süt sağma seti yıkamak demişken aklıma geldi. Şu anda Hollanda’da çalıştığım üniversitede işe başladığımda bebeklerim 10 aylıktı. Günde 2-3 kez süt sağıyordum. Bölümün küçük bir mutfağı vardı, çalışma arkadaşlarım genelde gün boyunca kirli bardakları lavabo içinde biriktirip gün sonunda yıkıyorlardı, herkes kendi bardağını yıkıyor tabii. Lavabo o haldeyken süt sağma seti yıkayamayacağımdan önce lavabodaki bardakları tabakları yıkıyor, sonra süt sağma setimi yıkıyordum, günde iki üç kez. Elim deymişken tezgahı filan da siliyordum. Bölümün bulaşıkçısı olmuştum anlayacağınız 🙂 Bu böyle 6 ay filan devam etti (o zaman haftada iki gün çalışıyordum). Sonra bir gün biri beni bardakları tabakları yıkarken gördü. “Sen miydin o!” dediler, meğer onlar da merak ediyorlarmış, kim bu bulaşıklarımızı yıkayan gizemli kişi diye. Ben de anlattım süt sağma setini yıkayabilmem için lavabonun temiz olması lazım, o yüzden önce lavabodaki bulaşıkları yıkıyorum diye. O günden sonra kimse lavaboda kirli bardağını bırakmadı. Ya kirli bardaklarını odalarında beklettiler, ya da hemen yıkayıp kaldırdılar, sağolsunlar. Hatta bir seferinde Sırp bir mesai arkadaşım elimde süt sağma setini koyduğum kutu ile mutfağa doğru yürürken gördüğünde beni odasından fırlaıp lavaboya gitmişti, benden önce varıp bardaklarını yıkamak için. 

Ortam 

Masamdaki süt sağma köşesi

Öncelikle kendinizi rahat hissettiğiniz bir yer bulmalısınız. İş yerinde bu gerçekten zor bir durum. Bu konuda biraz yaratıcı olmak gerekiyor. Mesai arkadaşlarınızla ve yöneticinizle konuşup sizin için en uygun düzenlemeyi yapabilirsiniz. Türkiye’de gerek devlet dairelerinde, gerekse özel sektörde az kullanılan ya da hiç kullanılmayan bir çok oda var. Özelikle arada sırada kullanılan toplantı odaları (arkadan kapısı kitlenebiliyorsa ve perdeleri çekilebiliyorsa) benim favorim. Eğer kapısını kitleyebildiğiniz bir odanız varsa en güzeli kendi ortamınızda süt sağmak. Ben o şanslı insanlardanım. Bölüm başkanında rica ettim, bana kadın bir oda arkadaşı verdiler. Böylece süt sağmak için pompamla ordan oraya taşınmak zorunda kalmıyorum. Hem de süt sağarken Facebook BYBO grubundaki ya da blogdaki sorularınızı cevaplıyorum, sağa sola laf yetiştiriyorum:)

Süt sağma işlem basamakları 

Öncelikle elinizi sabunla yıkayıp temiz bir kağıt havlu ya da kağıt mendil ile kurulayın (evde temizliğinden emin olduğunuz durumlarda normal havlu da kullanabilirsiniz). Oturacak ve pompanızı ve parçalarını koyacak uygun bir yer ayarlayın. Eğer önünüzdek masanın temizliğinden emin değilseniz bir kağıt peçete ya da kağıt havlunun üzerine pompa ve setinizi koyabilirsiniz. Süt sağma seti parçalarını birbirine bağlayıp hazırlayın. 

Süt sağmaya başlamadan önce memelerinize “Haydi iş başına!” mesajı vermemiz gerekiyor. Emzirme Sanatı kitabı bunun için süt sağmaya başlarken memeye hafifçe masaj yapmayı ya da elinizle biraz sallamayı önerir. Evet, doğru okudunuz, sallayın. Bu şekilde önden uyarırsanız memeleri süt akımının daha hızlı geldiğini göreceksiniz. 

Süt sağma setinin huni gibi parçasını memenize dayayın, meme başı ortasındaki deliğe denk gelecek şekilde. Pompanın hunisini memenize tam olarak dayamanız gerekiyor. Eğer memeniz ile huni arasında boşluk kalırsa vakum olmayacağı için pompa işe yaramaz. Eğer çift taraflı pompa kullanıyorsanız her iki elinizle pompa hunisini tutmanız gerekir, en azından bu konuda profesyonelleşinceye kadar. Ben artık sol elimle sağ memenin pompasını tutarken sol kolumla sol memenin pompasını mememe dayayabiliyorum, ama bu pozisyonu bulmam zaman aldı. Ve şunu da belirtmeliyim ki, bu şekilde sağınca soldan genellikle daha az süt çıkıyor, 5-10 ml kadar, çünkü sol meme düzgün boşalmıyor. 

Pompanızın marka ve modeline göre değişmekle birlikte süt sağma işleminde kabaca iki aşama vardır. Birinci aşamada pompanın hızlı hızlı (yani yüksek frekansta) ama çok kuvvetli olmayan bir şekilde vakum yapması gerekir. Çünkü bebeğiniz de memeyi ilk aldığında süt akım refleksini tetiklemek için hızlı hızlı emer, meme başını uyarır. Bu sırada, yani ilk aşamada biraz süt gelir, ama esas sütü alabilmek için süt akımının başlaması gerekir. İkinci aşamada süt akımı gelince süt fışkırmaya başlar. (Süt akımının ne kadar sürede geleceği anneden anneye değişiklik gösterir) Bir iki dakika böyle devam eder, sonra sütün gelişi tekrar yavaşlar, bir kaç dakika böyle azar azar, gelir. Taa ki yeni bir süt akım refleksi gelinceye kadar. 

Her süt sağma seansında bu şekilde en az iki, tercihan üç, hatta daha fazla kez süt akımı alıncaya kadar edevam edin. Amacımız sütü iyice boşaltmak, memelerinizin iyice boşaldığını hissedene kadar bu şekilde süt sağmaya devam etmelisiniz. Mesela daha iki saat önce bebeğimi emzirdiysem, ya da süt sağdıysam beklentimi ona uygun ayarlıyorum, 2-3 süt akımından sonra bırakıyorum. Ama 6 saattir bekleyen memeleri 4-5 süt akımı ile boşaltabiliyorum. Kitabi bilgi, çok kabaca, çift taraflı bir pompa ile memelerin 15 dakikada, tek taraflı pompa ile 20 dakikada boşalabileceğini söyler. Siz de kendi normalinizi ve rutininizi zaman içinde bulacaksınız. 

Birçok marka ve modelde başta süt akımının beklendiği birinci aşama ve süt akımı geldikten sonraki ikinci aşama için farklı ayarlar vardır. Mesela Medela’da böyle bir ayar olduğunu okuyorum bazı modellerde. Süt akımı gelince bir düğmeye basınca kendisi otomatik emiş gücü ve frekansını ayarlıyormuş. Birinci aşamada düşük emiş gücünde ama yüksek frekansta, yani hızlı hızlı pompa yaparken ikinci aşamada daha yavaş, ama kuvvetli bir emiş gücü ile pompa yapıyormuş. Böylece meme daha hızlı boşalabilir. 

Bazı diğer markalarda ise, mesela Ameda, iki ayrı düğme var, bunlarla emiş gücü ve frekansını sizin ayarlamanız gerekir. Bu durumda yukarıda verdiğim mantığı uygulayabilirsiniz. 

Bu aşama işleri karışık geliyorsa, ya da elinizdeki cihazda böyle aşamalar yoksa hiç önemli değil, önemli olan memeler iyice yumuşayıncaya kadar (en az iki üç, terichen daha fazla süt akım refleksi ile) memedeki sütü almak. Bu aşamalar sadece işi hızlandırmak ve kolaylaştırmak için varlar. 

Eğer tek taraflı bir pompa kullanıyorsanız ama iki memeyi de boşaltmanız gerekiyorsa şu şekilde süreci hızlandırabilirsiniz: birinci memede ilk bir-iki süt akımını aldıktan sonra sütün gelişi iyice yavaşladığında ikinci memeye geçin. Orda da bir-iki süt akımı aldıktan sonra birinci memeye geçin. Birinci memeden bir süt akımı aldıktan sonra ikinciye geçin. Bu şekilde sağ sol yaparak süt akımı beklerken geçen süreyi azaltabilirsiniz. 

Süt sağma işleminin sonunda memede kalan sütü el ile sağmaya çalışın. Bunu da bir sağ bir sol meme gidip gelerek yapabilirsiniz. Bu konuda benim kullandığım yöntemi geçen haftaki yazının sonunda aktarmıştım. 

İçinde bulunduğunuz ortamda rahat etmiyorsanız, aklınızı meşgül eden düşünceler varsa süt akımı bir türlü başlamayabilir. Bu durumda süt akım refleksini tetiklemek için şu yöntemleri deneyebilirsiniz (süt akımı almakta zorlanmasanız da süt sağma işini daha kolay ve keyifli hale getirebileceğinden bu yöntemlerden aklınıza yatanları uygulamayı denemenizi öneririm): 

• Süt sağarken bebeğinizi, onu emzirdiğinizi düşünün, kafanızda canlandırın. Kucağınızdayken onu nasıl tutuğunuzu, kokusunu, memenizi nasıl emdiğini, emerken nasıl gözlerinize baktığını hayal edin.
  • Bebeğinizin bir resmine bakabilirsiniz. 

• Bu işi kolaylaştırmak için bebeğinizin kullanılmış ama kirlenmemiş bir bezini yanınıza alıp koklayabilirsiniz. Ya da bebeğinizin bir önceki gün giydiği çorabı işe giderken yanınıza alabilirsiniz. Daha önce de bahsetmiştim, emzirmek beyninizin duyguları kontrol eden bölgesi tarafından yönetilir. Beynimizin duyguları yöneten kısmı ile koku duyusu arasında çok yakın bir ilişki vardır. Bebeğinizin kokusunu da hayal etmeye çalışabilirsiniz. 

• Bazı anneler süt sağma işlemi öncesinde elleriyle biraz süt sağdıktan sonra pompayı dayadıklarında daha kolay süt akım refleksi aldıklarını söylüyorlar. Süt sağmaya başlamadan önce memeye masaj yapmak da iyi bir yöntem. 

• Gevşeme egzersizleri yapın. Doğum öncesi kursa gittiyseniz orada öğrendiğiniz metodu uygulayabilirsiniz. Veya basitçe şunu yapabilirsiniz: Burnunuzdan derin bir nefes alıp ağzınızdan yavaşça verin. Nefes alırken önce karnınızı, sonra göğsünüzü şişirin. Nefes verirken rahatlamaya odaklanın.
  • Kafanızda sütün memenize indiğini canlandırın, o hissi hatırlamaya çalışın. Bende en çok işe yarayan yöntemlerden biri bu. 

• Pompayı ya da elinizin pozisyonunu değiştirin ya da memenize biraz masaj yapın. 

Anne sütü nerde ve nasıl saklanır, nasıl taşınır konularını gelecek yazıda ele alacağız. Haftaya görüşünceye kadar hepinize Möööö!  Ay pardon, hepinize güzel bir hafta sonu dilerim 🙂 

Tomris