Tomris’in Emzirme Notları – 7: Mamaya Başlamış Bebekler İçin Emzirme Kampı

Tomris’in Emzirme Notları’nın 1. Bölümü burada, 2. Bölümü burada, 3. Bölümü burada, 4. Bölümü burada, 5. Bölümü burada, 6. Bölümü burada

“Dört aylık bebeğim gündüz meme emmeyi bıraktı. Sadece gece uykusunda emiyor. Her gece yatmadan önce mama veriyordum; sanırım ona alıştı. Sütüm artsın diye arada pompa yapıyorum gerçi, ama zamanla mama miktarını arttırmak zorunda kaldık. Bu kadar az verince, yani sadece yatmadan önce ve arada sağdığım sütü verince alışmaz sandım biberona, ama birden oldu. Çok üzülüyorum, en az bir sene emzireceğimi hayal etmiştim. Ne yapsam?” 


“İki aylık ikizlerim var. Doğduklarının ikinci günü hastanede mamaya başladılar, kilo kayıplarının çok fazla olduğunu söyledi doktorlar. “Sütün gelince mamayı kesersin” dediler. Ama sütüm de geç geldi, doğumdan sonra 5. gündü… Böyle mama ile takviye ederek devam ettik. Başlarda günde 30-60 ml. verirdim, zamanla arttı. Şimdi iki aylık olan bebeklerimin her biri günde 150 en fazla 210 ml. mama alıyor. Yalnız son zamanlarda memede hırçınlaşmaya başladılar. Memeyi bir alıp bir bırakıyor, ağlıyor, bir türlü doğru düzgün emmiyorlar. Sanırım biberon istiyorlar. Vermezsem karınları doymayınca da uyumuyorlar. Gündüz idare ediyorum ama sabaha karşı artık direncim düşüyor, vicdan azabıyla da olsa mama veriyorum. O zaman rahatlıyor ve uyuyorlar. Ne yapmam lazım?” 


 “Yedi günlük bir bebeğimiz var. Eşimin sütü geldi ama tam artmadı, o yüzden mama takviyesi yapıyoruz. Bebeğimizi gündüz 2-3 saatte bir emziriyor eşim. Geceleri de onu dinlendirmeye çalışyoruz, bebek uyandığında kayınvalidem mama veriyor. Eşimin sütü ne zaman artacak?” 

Bir şekilde biberona başlamış annelerden o kadar çok soru alıyorum, o kadar soru cevaplıyorum ki artık bu konuyu burda yazmam şart oldu. Facebook’daki BYBO, Emzirme Reformu gibi sayfalarda da bu konuda sık sık sorular görüyorum. Umarım bu yazı emzirmenin yanı sıra mama veren anneleri sadece emzirmeye dönme konusunda yardımcı olur. 

Bir çok anne sütü çoğalınca bırakacağını düşünerek mamaya başlıyor. Ama mama verdiğiniz sürece sütünüzün bollaşması mümkün değil. Aksine, bebeğin beslenme düzenine bir kez mama girdiğinde anne sütü zamanla azalır. Bu nedenle, ikinci yazımda detaylarını anlattığım gibi, meme ve biberon karışık beslenmenin uzun vadede sürdürülmesi mümkün değil. Er ya da geç, mama kazanır, meme kaybeder. (Çok istisna durumlar olabilir ama annelerin %90’ından fazlası için durum böyle).

Çoğu zaman ise sütün azalarak bitmesinden önce bebekler tercihlerini biberondan yana yaparlar ve bir süre sonra memeyi reddetmeye başlarlar.
Peki, bir şekilde mamaya ve biberona kaymaya başlamış bir bebek için ne yapmak lazım. Yok mu bunun bir çözümü, sihirli bir formulü?
Size bir iyi, bir de kötü haberim var. İyi haber: Çözümü var! Kötü haber: Bu çözüm sihirli bir formül, kolay bir reçete değil; emek harcamanız ve uğraşmanız gerekiyor. Çözümün adı: Emzirme Kampı!
Şimdi diyeceksiniz: “Bu kadın da emzirme kampı diye bir yöntem bulmuş, ne soru sorsak aynı cevabı veriyor”. Birincisi, bu yöntemi ben bulmadım. Buna lohusalık deniyor ve on binlerce yıldır anneler lohusalıklarında aslında bir çeşit emzirme kampı yapıyorlar.
İkincisi, karşılaşılan emzirme soruları ve sorunlarının çok büyük bir kısmı bir şekilde mamaya ve/veya biberona başlamış annelerden geliyor, biberon alan bebeklerde görülüyor. Çünkü sorunların çok büyük kısmı biberon ve mama kullanımından kaynaklanıyor. O nedenle gerçekten ihtiyaç yoksa mamaya hiç başlamamak lazım (emzirme kampı yapmadan gerçekten mama desteğine ihtiyacınız olup olmadığını bilemezsiniz).
Emzirme kampının nasıl yapılacağını daha önce aktarmıştım. Lütfen öncelikle bu yazıya bakın.

Bir şekilde biberonla mamaya başlamış bebeklerde ilk emzirme kampı yazısındakilerin yanı sıra şunlara dikkat etmek gerekiyor: 

Emzirme kampına başlarken evdeki tüm mama ve biberonları çok çok yüksek bir yere kaldırın. Varlıklarını unutun. Formül mama icat edilmedi, yok öyle bir şey! Biberon da yok! Beyninizi buna göre formatlayın. (Biberonları atın demiyorum çünkü işe başlayacaksanız vs. arada biberon gerekebilir. Ama formül mama kutusunu atabilirsiniz). Beslenmesinin yarısını mamadan alan veya biberona alıştığı için memeyi doğru düzgün emmeyen bir bebeğe ‘mama vermeyin’ demem çok gaddarca geliyor olabilir size. Ama bunu bebeğinizin iyiliği için söylüyorum. Evet, iki gün çok ağlayacak. Sizin de canınız çıkacak. Biliyorum, çünkü emzirme kampını ben de yaptım. Hem de bir kez değil, bir çok kez. En zoru da ikizlerimle yaptığım emzirme kamplarıydı. En son kamp yaptığımızda iki aylıklardı. Mecburduk bunu yapmaya, çünkü aldıkları mama miktarı gittikçe artıyor, emmeleri gittikçe kötüleşiyordu. Çünkü biberon aldıkça memeden sütü nasıl en verimli şekilde getirip karınlarını doyuracaklarını öğrenemiyor, öğrendiklerini de unutuyorlardı. Emzirme kampı sırasında çok ağladılar. Ama sonunda mecburen doğru düzgün emmeyi öğrendiler. Çünkü hayatta kalma içgüdüsü, biberon için inat etmekten daha baskın gelir. 


“Anladım, biberon vermeyelim. Ama çok zorda kalırsak çok az, sabaha karşı, mesela 30 ml mama versek, sadece günde bir kez. Olur, değil mi?”  Yok, siz beni anlamamışsınız. O vereceğiniz ‘azıcık’ mamanın bebeğe bir faydası olmayacağı gibi emme tekniğini de yine bozacaktır. Bebeğiniz sanki yeni doğan bir bebek gibi doğru düzgün emmeyi, memeden en verimli şekilde süt almayı yeniden öğreniyor. O yüzden kesinlikle mama ve biberon yok. Vereceğiniz her biberon sizi en başa geri götürecektir.
Mama vermemek için direnirken en zoru akşam ve gece saatleridir. Çünkü anne de bebek de günün yorgunluğunu taşıyordur. Anne uykusuzsa akşama doğru yorgunluğu artar, yorgunluktan sütü azalmaya başlamış olabilir (o yüzden de emzirme kampında destek almak çok önemli). Genellikle gece 11’den sonra iyice zorlaşır. Bebekler canhıraş ağlarken insanın aklına “şimdi 210 ml mama versem sonra da vurup kafayı uyusam güzelce” gibi düşünceler gelmeye başlar. Ama sakın pes etmeyin. Evet, geceler uzun geçecek, belki evdeki ışıklar o gece hiç sönmeyecek. Ama devam edin. Bir kaç gün içinde sütünüz bollaşacak. Bu da geçecek.
Eger bu üç gunu atlatabilirseniz daha güzel günler sizi bekliyor olacak. Sütünüz bollaştığında uyumaya, ailenizin diğer fertlerine ve ev işlerine daha rahat vakit ayırabileceksiniz. Ama şimdi görevinizi emzirmeyi yoluna koymak. Diğerleri bekleyebilir. Bebeğin doymak bilmediği, sürekli emmek istediği ve ağladığı zor zamanlarda bebeğinizin büyüyüp yürüdüğünü, koştuğunu, okula gittiğini hayal edin. Bebeğinizin anne sütü sayesinde sağlıklı, kolay hasta olmayan, zeki, okulda başarılı olduğunu hayal edin. Evet, üç gün canınız çıkacak, ama evladı için elinden gelenin en iyisini yapmış bir anne olarak bunun karşılığını ömür boyunca alacaksınız inşallah. 

“Bebeğim memeyi tamamen reddediyor, sadece biberon kabul ediyor. Acaba sütümü sağıp vermeye mi geçsem. Ne yapmalıyım?” 
Bebeğiniz memeyi reddediyorsa işiniz biraz daha zor. Çünkü emzirme kampında amacımız sık emzirerek sütünüzü bollaştırmak, ama memeyi almadığı için bu konuda hiç yardımcı olmayan bir bebekle karşı karşıyayız.
Yine de pompa kullanma taraftarı değilim pek. Pompa ile süt sağmak başta mantıklı görünebilir, ama uzun süre devam etmeniz çok zor. Pompa ile süt sağan annelerin çoğu bebek 6 aylık olduktan sonra pompayı bırakır, formül mamaya dönmeye başlar. Bunun bir kaç nedeni var. 

1- Pompa ile süt sağmak anneye emzirmedeki kadar tatmin ve mutluluk vermeyeceği için anne bunu çok uzun sürdürme eğiliminde olmaz. 

2- Emzirmedeki ten teması ve bebeğin memeyi dili ile sağma tekniği pompada olmadığı için zamanla süt azalır.
Ayrıca unutmayın, pompa ile sağılan sütün faydası hiç bir zaman bebeğin emzirmeden sağlayacağı faydanın yerini tutmaz (bkz. Tomris’in Emzirme Notları – 1: Merhaba!)
Benim hiç başıma gelmedi ama kendi yavrum mememi almasa, reddetse, sadece biberon istese heralde çok ama çok üzülürdüm. Kendimi reddedilmiş hissederdim. O yüzden ilk önerim şu: Moralinizi lütfen sağlam tutun.
Bebeğiniz memenizi emmek; memeleriniz de onu emzirmek için yaratıldı. Bebeğiniz bunu unutmuş olabilir, ama siz annesi olarak ona bunu şefkaatli ama kararlı bir şekilde hatırlatacaksınız.
Şefkatli olacaksınız, yani ısrar etmeyecek, sinirlenmeyecek, sinirinizi bebeğinize yansıtmayacaksınız.
Kararlı olacaksınız, yani ona biberon vermeyeceksiniz, sadece meme önereceksiniz. O anda alıp almamak onun bileceği iş. Israr etmeyin. Israrcı olursanız karşılıklı sinir harbine girebilirsiniz. Sakin olmaya gayret edin. Çok büyük ihtimalle bir gün içinde açlık inada üstün gelecek ve memeyi alacaktır.

Biberon istediği için memeyi almayan bir bebeğe şefkatli bir şekile doğal olanın meme olduğunu hatırlatmak için yenidoğan içgüdülerini ve reflekslerini ortaya çıkartmaya çalışın. Bunu için çıplak bir şekilde ten tene temas çok etkili bir yöntem. Emmese de gün içinde çeşitli vesilelerle sık sık çıplak göğsünüze yatırın. Teninizin kokusunu, memenizin yumuşaklığını hatırlasın. Bebek ne kadar küçükse yenidoğan refleksleri o kadar kolay harekete geçeceğinden başarı şansınız o kadar artar. Ama büyük bebeklerde de bu yöntemi uygulayabilirsiniz.
Gün içinde bebeği kucağınızda veya bebek askısında taşırsanız bebeğiniz sizin, siz de bebeğiniz kokusunu alacaksınız, sıcaklığını hissedeceksiniz. Bu sizin süt üretiminizi tetikler, bebeğinizin de doğal olanı, anne memesini emmeyi hatırlamasını sağlar. Memeyi almak istemeyen, memede huysuzlanan bebeklerde bebeği uykuluyken, uykuda, uykudan hemen sonra emzirmek en etkili yöntemler arasında. Bebeğiniz kaç aylık olursa olsun, önce emzirme sorunlarını çözün, sonra uyku eğitimine sıra gelir. Yani öncelikler listesinde emzirme uyku düzenine üstündür. 

“Bebeğim 6 aylık oldu. Yine de emzirme kampı yapabilir miyim?” 
Elbette! Bebeğinizin daha fazla süte ihtiyaç duyduğunu düşündüğünüz her zaman emzirme kampı yapabilirsiniz. Ancak 6 aylık bir bebekte sütün istediğiniz kadar artması 2-3 günden daha uzun sürebilir. Çünkü, emzirme ile ilgili hormonlar doğumdan sonraki ilk haftalar ve aylar kadar yoğun değildir. Ama yine de, emzirdiğiniz sürece o hormonlar vücudunuzda var, sizde de bebeğinizi şakır şakır emzirecek güç! 

“Haftada 5 gün çalışıyorum. Emzirme kampı yapabilir miyim?” 
Elbette! Hafta sonu yanı sıra en az bir gün işten izin almanızı öneririm.Mamaya ve biberona başlamış bebeklerde emzirme kampı en az üç gün olmalı. Eğer hiç izin alamıyorsanız işte olduğunuz saatlerde iki saatte bir pompa ile süt sağmanız gerekir, eve dönünce emzirme kampına devam ederseniz. 

“Sütü çoğaltmak için pompa ile süt sağmamı önerdiler. Sütüm bollaşana kadar bebeği emzirdikten sonra pompa ile süt sağsam, bir sonraki öğünde emzirmeden sonra sağdığım sütü ve doymazsa mama versem nasıl olur?” 
Hem uygulaması çok zor, hem de sütü emzirme kampı kadar artırmayan bir yöntem bu. İkisini de bizzat denemiş biri olarak pompa ile süt artırmaya çalışmanın emzirme kampından daha da zor olduğunu söyleyebilirim.
Diyelim ki sorudaki yöntemi uyguladınız. Bebeği emzirdiniz. Bir önceki sağmadan gelen anne sütünü, sonra da doymadığı için formül mamayı biberonla verdiniz. Sonra bebeğin gazı çıkacak, altı değişecek, yatırılacak, uyutulacak. Bebek uyuyunca mutfağa girip biberonu yıkayacaksınız, kaynatıp sterilize edeceksiniz; pompaları yıkıyacaksınız. Sonra iki lokma bir şey yiyeceksiniz. Tam pompa yapmaya sıra geldi ki bir baktınız bebek uyandı. Bebeği biraz oyalayayım da pompa yapayım dediniz. Bir de bakmışsınız kucağınızda açlıktan ağlayan bir bebek, siz ise pompa ile süt sağmaya çalışıyorsunuz. 

Bir dakika yahu! “Ben bu memeyi niye sağıyorum ki, bebeğe versem ya!” İşte en sonunda aydınlandınız!
Sütü artırmak için emzirmeden sonra pompa ile süt sağma yöntemini şu anda yaşadığım Hollanda’da çok öneriyorlar. Çünkü bebek istediği zaman istediği kadar emzirince, sık sık emzirince bebek buna alışır, kucakta uyumaya alışır, hep meme ve kucak ister diye endişe ediyorlar. Sütü artırmak için emzirmeden sonra pompa ile süt sağma yöntemini ancak bebeğini saatli, programlı besleyen annelere öneririm. Ama şunu belirtmeliyim, zaten bebeklerin saatli beslenmesi baştan çok doğru bir yöntem değil. Bebeğin hem fiziksel hem de duygusal gelişimi için istediği zaman istediği kadar emzirilmeli (bkz. Tomris’in Emzirme Notları – 5: Temel Bilgiler (2)). 

“Emzirme kampı kaç gün sürmeli?” 
Biberona ve mamaya başlamış bebeklerde emzirme kampı en az 3 gün sürmeli. Çünkü burda amacımız sadece sık emzirerek sütü artırmak değil. Aynı zamanda bebeği yanlış bir emme tekniğinden geri döndürmeye çalışıyorsunuz (bkz. Tomris’in Emzirme Notları – 2: Doktor mama önerdi! Azıcık mamadan bir şey olmaz, değil mi?). Eskisini unutup yenisini öğrenmesi biraz zaman alabilir. 

“Emzirme kampının etkili olduğunu nasıl anlarız?” 
Bunu anlamanın en objektif yolu emzirme kampı öncesi ve sonrasında bebeği tarttırmak. Bebeğin kilosunun artış hızının iyi olup olmadığını en iyi hekiminiz değerlendirebilir. Çünkü bebeğinize özgü durumları ancak hekiminiz bilir.
Size bir fikir vermesi ve hekiminizle birlikte değerlendirme yapabilmeniz için kilo alımında genel prensipler şu şekilde: Emzirilen bir bebeğin ilk dört ay günde ortalama 20-30 gram alması gerekir. 4-6 ay civarında ise günde ortalama 15 gram alır (13-18 gram). Bunlar herhangi bir sağlık sorunu olmayan bebekler için ortalama beklentiler. 

Hesabı şöyle yapıyoruz: Son tartı günündeki kilosundan ilk tartı günündeki kilosunu çıkartarak aradaki farkı bulun. Bu rakamı ilk ve son tartı günü arasındaki gün sayısına bölerseniz günlük ortalama kilo alım hızını bulmuş olursunuz. İlk dört ayda bu rakam 20 gramın üzerindeyse çok iyi yoldasınız demektir.
Eğer meme emmeyi reddeden bir bebekle kampa başladıysanız ve ilk bir gün bebeğin memeye alışması için geçtiyse, doğru düzgün emmediyse, emzirme kampını bir gün daha uzatmanız iyi olabilir. Veya bebeği tartıya götürürken hekiminize bunu aktarın ve bebeğin emmediği gün kadar ek gün isteyin. 

Üç günlük emzirme kampından sonra doktorunuz bebeğinizin kilo alımının yeterli olmadığını söyleyebilir. Eğer emzirmenin tam da yoluna girmeye başladığını, memelerinizin süt dolmaya başladığını hissediyorsanız durumu anlatıp doktorunuzundan bir iki gün daha isteyin. Bu süre içinde kilo alımı rayına girebilir.
Kilo alımı yine de yetersizse mamaya devam etmeniz gerekiyor demektir. Ama en azından çok çok bollaşmış süt ile devam edeceğiniz mamayı çok çok azaltabileceksiniz. Böyle bir durumda mamayı benim memede mama vermek dediğim ‘lactation aid’ (Türkiye’de SNS diye biliniyor) yöntemini kullanarak vermenizi öneririm. Bunu da daha sonra yazmaya çalışacağım.

Mamayı bırakmak için emzirme kampı yapmış olan anneler! 

• Kendi püf noktalarınızı bizle paylaşır mısınız? Sizin için işe yarayan ya da yaramayan yöntemler ne oldu? 
• Bu yazıyı okuduktan sonra emzirme kampı yapmış olan anneler, yazıda verdiğim püf noktaları sizin işinize yaradı mı?
  Her şekilde lütfen paylaşın, geri bildirim verin. Yazdıklarım mutlak doğrudur demiyorum. Çünkü ne kadar anne ve bebek varsa dünyada o kadar farklı tecrübe var. Yorumlarınız burada zamanla birikerek anneler için faydalı bir kaynak haline gelebilir.