Anasayfa / BYBO / Bakım / Bebeklere Demir Takviyesi Gerekli Midir Değil Midir?

Bebeklere Demir Takviyesi Gerekli Midir Değil Midir?

 

Demir, bebeklerin sağlıklı
gelişimi için ÇOK gerekli bir mineraldir. Normal zamanda, normal ve sağlıklı
beslenen bir anneden doğan bebeklerin ilk 6 ay demir takviyesine ihtiyaçları
yoktur. Gerekli olan demirin bir kısmını anne karnındayken stoklamışlardır,
geri kalanını da anne sütünden, yokluğu durumunda formül mamadan temin ederler.
6. Aydan sonra ek gıdalara başlanır ve bebek demiri anne sütünden ve/veya
formül mamadan ve dengeli/düzenli olarak aldığı ek gıdalardan almaya devam
eder. Buna rağmen demir eksikliğinden şüphe ediliyorsa test yapılmalıdır ve
demir takviyesi kararı test sonuçlarına göre verilmelidir. Aksi takdirde demir
fazlalığı kaynaklı zehirlenme meydana gelebilir, bu da çok tehlikelidir. Test
sonuçları değerlendirilirken genel manada sağlıklı bebeklerde sınırda ya da
sınırın hemen altındaki demir eksikliğine rağmen anemi teşhisi konmadıysa bu
eksik ¨problem¨ olarak nitelendirilmeyebilir çünkü yapılan çalışmalar gelişim
sorunlarına yol açmadığına işaret ediyor. Bu noktada doktorun değerlendirmesi
çok önemli. [1]

 

Maalesef şu anda
Türkiye’de sürdürülen bir kampanya dahilinde bebeklere ihtiyaçları olup
olmadığına bakılmaksızın demir veriliyor. Demir, yan etkileri oldukça kuvvetli
bir mineraldir, sindirimi zordur ve bebeğin henüz gelişmekte olan sindirimini
zorlayarak kabızlıktan uyku sorununa, sürekli huzursuzluğa, karaciğer
problemlerine kadar pek çok soruna yol açabilir. Bunların yanında çinko
mineralinin emilimini engelleyebilir. Yaratabileceği en ciddi sorun da yukarıda
bahsettiğim ¨fazla demir¨kaynaklı zehirlenmedir.  O yüzden ¨ne olur ne olmaz¨¨garanti
olsun¨¨belki azalır¨diyerek hemoglobin değerlerine bakılmadan demir verilmesini
hiç onaylamıyorum. Normal hemoglobin seviyelerine sahip, anne sütü ile beslenen
6 aydan küçük bebekler için demir takviyesi çok ciddi riskler doğurur,
bunlardan sık karşılaşılanları gelişim geriliği ve neredeyse kronik hale gelen
ishaldir.[2] Değerleri normal olan 12-18 ay arası bebeklerle yapılan bir çalışmada demir
alan bebeklerin diğerlerine kıyasla ciddi anlamda kilo alım problemi yaşadığı
gözlemlenmiş. Aynı çalışmada araştırmacılar düşük demir kaynaklı anemi yaşan
bebeklerin demir desteğinden fayda gördüklerini ama demir eksikliğine rağmen
anemik olmayan bebeklerin demir takviyesiyle gelişimlerinin etkilenmediğini
gözlemlemişler.[3]
2011 yılında
Pediatrics dergisinin 127. Sayısında yayınlanan bir makale[4] yazarların Amerikan Pediatri Akademisi’nin beslenme komitesinin bebeklere 4.
Aydan itibaren demir takviyesi önerisiyle ilgili endişelerini dile getiriyor.[5] Bu öneriyi destekleyecek tek araştırmanın 2003 yılında 77 bebek üzerinde
yapılan bir çalışma olduğunu belirtiyorlar.[6] Anne sütü alan bu bebeklerin beslenmesi 1 ila 6. ay arasında demir ile
desteklenmiş. 13. Aylarında tekrar takip edildiklerinde ¨gelişmiş¨ psikomotor
becerileri gözlemlenmiş ancak kavramsal (cognitive) becerilerinde hiçbir
değişiklik yokmuş. Pediatrics dergisinde yayınlanan Anne sütüyle beslenen bebekler 6. Aydan önce demir takviyesinden fayda
görürler mi
?
başlıklı bir başka çalışma bu sonucu şöyle yorumluyor [7]:
¨Ulaşılan sonuç sıradışıdır ve 13. ay muayenesinde gözlemlenenleri bebeğin
genel olarak gelişimi hakkında öngörüde bulunmak için yeterli olamaz.¨ 
Çalışma bahsini
ettiği araştırmacılara bebeklerin yeterince demir aldıklarını garanti etmek
için demir takviyesinden başka yolları dikkate almalarını öneriyor. Bunlar:
kordon bağının derhal kesilmemesi , mümkün olduğunca geciktirilmesi ve demir
eksikliği riski bulunan bebeklerin kontrol altında tutulması
olabilir.
4. ayda bebeklere
demir takviyesi öneren araştırma maalesef bu takviyenin verebileceği zararları
göz ardı ediyor. Aynı zamanda anne sütündeki demirin ve formül mamadaki demirin
biyoyararlanımı (bioavailability) arasındaki farkları dikkate almıyor. Daha
önce yapılan pek çok araştırma demir gereksinimi yokken bebeğe verilen demirin
gelişim ve morbiditeye verebileceği potansiyel zararları ayrıntılarıyla
göstermiştir.[8] Bu takviyenin tıpkı
Türkiye’de yapıldığı gibi universal, yani tüm ülke çocuklarını kapsayacak
şekilde yapılması durumunda gelişmekte olan bebek nüfusuna ne gibi zararları
olur onu düşünmek gerekir.
Demir Eksikliği Kaynaklı Anemi Riski Taşıyan
Bebekler:
  • Prematüre
    bebekler
  • Düşük kiloda
    dünyaya gelen bebekler
  • Kontrol altına
    alınmamış şeker hastalığı olan anneden dünyaya gelen bebekler
  • Gebeliğinde
    sağlıklı beslenmeyen anneden dünyaya gelen bebekler
  • Demir
    eksikliği kaynaklı anemisi olan anneden dünyaya gelen bebekler
  • Anne sütü ya
    da formül mama dışında sütlerle beslenen bebekler
Eğer bebeğiniz bu
gruplardan birine girmiyorsa demir eksikliği için endişe etmeniz için bir neden
yok. Yine de ediyorsanız mutlaka test yaptırmanızı demir takviyesinine test
sonucuna göre başlamanızı tavsiye ediyorum.
Bebeklerin demir değerleri
ile ilgili yapılan ve Journal of
Pediatrics Dergisi
’nde yayınlanan çalışmalardan birinde 7 ay boyunca sadece
ve sadece anne sütüyle beslenen normal bebeklerin 12. Ayda bakılan hemoglobin
değerlerinin 7. Aydan önce ek gıdalara başlayan bebeklerden daha iyi olduğu
görülmüş.[9]
Bu çalışmada ulaşılan sonuç şudur: İlk 7 ay sadece ve sadece anne sütü alan
bebeklerin anemi geliştirme olasılığının daha düşüktür. Bu bağlamda ek gıdalara geçmek için acele etmemenin ve 1 yaş altı bebeklere anne sütü ve formül mama
dışında HİÇBİR süt vermemenin önemini tekrar vurgulamak istiyorum.
Anne sütünde (diğer pek
çok özel içeriği gibi) 2 adet protein vardır: lactoferrin ve transferrin. En
basit açıklamasıyla bu proteinler demirin bağlanmasına (özümsenmesine) yardım
ederler ve sadece bebeğe hizmet ederler. Yani diğer proteinler gibi aynı
zamanda zararlı bakterilerin de demiri kullanmasına ve beslenerek çoğalmasına
izin vermezler. Bu yüzden eğer ilk 6 ayda bebeğe demir takviyesi ya da
demir-yoğun gıdalar verilirse demirin emilim problemi meydana gelebilir. Bu da
demir takviyesinde bulunmadan önce tekrar düşünmek için bir başka nedendir. Bebeğinizi
sadece ve sadece anne sütü ile beslediğiniz müddetçe ne demir eksikliğinden ne
de fazlalığından endişe etmeniz için bir neden yoktur. Bebek ihtiyacı olan tüm
mineral ve vitaminleri sizden alır.
Hemoglobin değerleri düşük olduğunda ne yapmak gerekir?

Herşeyden önce bebeğin ek gıdalara başladıktan
sonra yeterince demir ve Vitamin C alıp almadığına bakmak gerekir. Hiçbir
şekilde demir ve vitamin C yoğun besinleri tüketmeyen bebeklerde demir
eksikliğinin görülmesi çok normaldir. Beslenmeyi bir denge ve düzene oturtmak
şarttır. Doğru beslenmeyen bebeğin demir eksikliğini takviyeye gidermek
oluşabilecek sağlık sorunlarını engellemeye yeterli değildir çünkü demir,
bebeğin ihtiyacı olan tek mineral değildir. O yüzden ilk adım beslenmeyi düzene
koymak olmalıdır.

Not: Emziren annenin demir takviyesi alması da
problemi çözmez. Çünkü anne sütündeki demir oranlarına etkisi yoktur.

Beslenmeyi düzene koyduktan 2-3 ay sonra testi
yinelemenizi tavsiye ederim. Ancak test günü bebeğinizin hasta olmamasına özen
gösterin çünkü hastalık geçici olarak demir oranlarını eksiltebilir.

 

Yaş
Hemoglobin
Hematokrit
%
Yenidoğan
13,5 -24
42 -68
1 Haftalık
10 -20
31 -67
4-8 Haftalık
10 -18
28 -55
2-6 Aylık
9,5 -14
28 -42
6-12 Aylık
10,5 -14
(ortalama 12)
33 -42
(ortalama 37)
1-2 Yaş
11 -13
32,9 -41
2-5 Yaş
11,1 -13
34 -40
Sonuç itibariyle:
Bebeklere demir takviyesi yapıp yapmama kararı test sonuçlarına göre verilmeli.
Hb değerleri düşük olan ve dengeli/düzenli beslenmeye rağmen düzelmeyen
bebeklere demir takviyesi yapmak anlamlıdır ve bebeğin sağlığı için
yapılmalıdır. Bu durumdaki bebekler için demir herhangi bir risk teşkil etmez
ve anemi riskini ciddi anlamda azaltır.
Benim bu konudaki kişisel
fikrim, devletin yapay mineral desteklerin bebeklere dağıtılması üzerine
kampanyalar yapması yerine aynı yatırımın bebeklerin ve bebek bekleyen
annelerin sağlıklı beslenmesi üzerine yapılmasıdır. Ek gıdalara başlandığında
annelerin bebeğin 1 yaşına kadar ana besin maddesinin hala anne sütü olduğu
konusunda bilinçlendirilmesi ve demir açısından zengin besinlerin tanıtılması
gerekir. Bu noktada en büyük görev elbette pediatristlere düşüyor fakat sağlık
bakanlığının doğru yönlendirmesi de şart. Anne sütü alma şansı olmayan bebekler
formül mama ise besleniyorlar. Mamaların demir içeriği yüksektir ve hem ek gıda
hem mama alan bebeğin takviyeye ihtiyacı olmaz. Ancak bebeğe verilen formül
mamadaki demir içeriğine de ÇOK dikkat edilmesi gerekir zira yüksek oranlarda
demir içeren mamaların çocukların motor gelişimlerini ve zeka seviyelerini
olumsuz etkiledikleri görülmüştür. 2008’de PAS (Pediatric
Academic Societies and Asian Society for Pediatric Research Joint Meeting)
Kongresinde sonuçları sunulan 10 yıllık bir çalışmaya göre:
Sağlıklı, anemik
olmayan, dengeli ve düzenli beslenen ve formül mama ile yüksek oranlarda demir
(12 mg/L ferrous sulfate) alan 6 ay üzeri çocuklar çocuklarda, düşük oranlarda
demir içeren (2.3 mg/L ferrous sulfate) formül mama alan çocuklara kıyasla
ciddi anlamda alan hafızası bozukluğu (spatial memory), görme-hareket
bütünleşmesi bozukluğu (visuo-motor integration), düşük IQ ve motor
koordinasyon bozukluğu gözlemlenmiş.[10] Bu çalışmanın
sonuçlarına bakınca hem anne sütü, hem mama hem de demir takviye alan çocuğun
karşı karşıya olduğu tehlikeyi farkedebiliyor musunuz? O yüzden ¨demir
takviyesi¨ söz konusu olmaya başladığında çocuğunuzun gerçekten demire ihtiyacı
olduğuna emin olmadan vermeyiniz!



Demir Zengini Besinler

  • Anne Sütü
  • Baklagiller
  • Domates
  • Et, tavuk, hindi, sakatat
  • Ispanak, pazı, pancar, maydanoz gibi koyu yeşil
    yapraklı sebzelerin tümü
  • Kabak
  • Kahverengi pirinç
  • Kara hindiba (dandelion)
  • Kuru erik
  • Kuru meyveler
  • Mantar
  • Mercimek
  • Midye, istridye, karides
  • Pekmez
  • Sardunya
  • Sarı kök (yellow dock root)
  • Spirulina
  • Tahıllar
  • Tatlı patates (türkiye’de yetişiyor mu emin değilim)

Bu linke de göz atmanızı tavsiye ediyorum:
http://www.healthlinkbc.ca/healthfiles/hfile68d.stm

Burada dikkat edilmesi gereken husus haem- demir olan besinlerin tüketilmesine özen göstermektir. Bunlar da kırmızı et, tavuk ve balıktır. Diğerleri haem- demir değildir ve içeriğindeki demirin emilimi haem- demir’e kıyasla düşüktür. Yani çocuklarınızı ASLA vejetaryen- vegan beslemeyiniz! 

Demir emilimini kolaylaştırmak için bu
besinleri C Vitami içeren gıdalarla birlikte vermenizi tavsiye ederim. Aynı
zamanda dökme demir tencere/tavada yemeklerinizi pişirmenizi öneriyorum.

Gebelikte de fazla demir alımı bebeğin gelişmini olumsuz etkiliyor.


Demir Hakkında Bilmek İstediğiniz Ama Sormaya Korktuğunuz Her Şey


Kaynaklar:

  • Woodruff
    CW, Latham C, and McDavid S. Iron nutrition in the breast-fed infant, J Pediatr
    90:36-38, 1977.
  • American Academy of Pediatrics Work Group on Breastfeeding.
    Breastfeeding and the use 
of human milk. Pediatrics 1997;100(6):1035–9.
  • Dallman PR, Looker AC, Johnson CL, Carroll M. Influence of age on
    laboratory criteria for 
the diagnosis of iron deficiency anemia and iron
    deficiency in infants and children. In: Hallberg 
L, Asp NG, eds. Iron
    nutrition in health and disease. London, UK: John Libby & Co., 1996:65–74.
  • Goyer RA. Nutrition and metal toxicity. Am J Clin Nutr
    1995;61(suppl):646S–650S
  • McMillan JA , Landaw,
    SA, and Oski, FA. Iron sufficiency in breast-fed infants and the availability
    of iron from human milk, Pediatrics 58:686-92, 1976.
  • Dewey KG. Nutrition, growth,
    and complementary feeding of the breastfed infant. Pediatr Clin North Am. 2001 Feb; 48(1):87-104.
  • http://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/
  • Institute
    of Medicine (1993) Iron Deficiency
    Anemia: Recommended Guidelines for the Prevention, Detection and Management
    Among U.S. Children and Women of Childbearing Age National
    Academy Press Washington, DC.
  • Domellöf, M., Dewey,
    K. G., Lönnerdal, B., Cohen, R. J. & Hernell, O. () Diagnostic criteria for
    iron deficiency in infants: time for a re-evaluation. J. Nutr.
[1] Hopkins D, Emmett P, Steer C, Rogers I, Noble S, Emond A.  Infant feeding in the second 6 months of life related to iron status: an observational study. Arch Dis Child. 2007 Oct; 92(10):850-4. Epub 2007 May 30.
[2] Dewey KG, et al. Iron supplementation affects growth and morbidity of breast-fed infants: results of a randomized trial in Sweden and Honduras. J Nutr 2002 Nov; 132(11):3249-55.
[3] Idjradinata, P., Watkins, W. & Pollitt, E. (1994) Adverse effect of iron supplementation on weight gain of iron-replete young children. Lancet 343:1252-1254.
[4] Pediatrics Vol. 127 No. 4 April 1, 2011 pp. e1097 (doi: 10.1542/peds.2011-0201A
[5] Baker RD, Greer FR; American Academy of Pediatrics, Committee on Nutrition. Diagnosis and prevention of iron deficiency and iron-deficiency anemia in infants and young children (0–3 years of age). Pediatrics. 2010;126(5):1040–1050
[6] Friel JK, Aziz A, Andrews WL, Harding SV, Courage ML, Adams RJ. A double-masked, randomized control trial of iron supplementation in early infancy in healthy term breast-fed infants. J Pediatr. 2003;143(5):582–586
[7] Lozoff B. Do breast-fed babies benefit from iron before 6 months? J Pediatr. 2003;143(5):554–556
[8] Dewey KG. Nutrition, growth, and complementary feeding of the breastfed infant. Pediatr Clin North Am. 2001 Feb; 48(1):87-104
[9] Pisacane A, et al. Iron status in breast-fed infants. Journal of Pediatrics, 1995 September; 127(3):429-31.
[10] Neurodevelopmental Delays Associated With Iron-Fortified Formula for Healthy Infants, PAS 2008: Pediatric Academic Societies and Asian Society for Pediatric Research Joint Meeting

Diğer Paylaşım

EFT mi? O da ne? Süheyla Pınar Alper

Duyguların kişilerarası iletişimdeki yeri, ifadesi ve farkındalık oluşturmadaki önemi konusunda uzun yıllardır ders veriyorum, danışmanlık …

53 Yorum

  1. doktorumuz verdiği aylarda d vitaminine başlamıştım sonra zararları olduğunu duydum ve bıraktım ilk 6 ay anne sütünden geçiyordur diye kendim daha demir içerikli gıdalar tükettim kızımı da bol bol güneşe çıkardım çamaşırlarını hep güneşe astım. ve evet kilo konusunda demir alan aydaşları ırmaktan daha iyi ancak sağlıklı beslendiklerini sanmıyorum bir tanesi hertürlü abur cubur u yediği halde ve hiç sebze tüketmediği halde kocaman duruyor ırmaktan sadece 5 ay büyük

    • Zeynep, D vitamini ile demiri karıştırıyorsun sanırım. di Vitaminini vermek gerekir. 1 yaşına kadar vermek idealdir.

      Doğru beslenme konusunda çok haklısın. Abur cuburla yetişen bir çocuğa istediğin kadar demir ver pek bir faydası olmayacaktır sağlığına.

      Eren

    • ah evet karıştırdım evet bir d vitamini bir de damla vardı ferrum ama ikisinden de vermedim bir sorun yok gibi

  2. Eren,
    Demir eksikligi kaynakli annemi riski tasiyan bebekler arasinda dusuk kiloda dunyaya gelen bebekleri saymissin. Dusuk kilonun siniri nedir? Kac kilo disuk sayilir? Mesela Ates 3100 gr dogdu. Bu kilo dusuk mudur?

    • Gökçe, hayır gayet normal doğmuş Ateş. Normal sınırlar 2.7–4.6 kg (5.5–10 pounds)olarak tanımlanır ama ben üst sınırın biraz fazla yüksek tutulduğunu düşünüyorum 🙂

      Eren

  3. Eren, bir şey soracağım, tam olarak yanıtını alamadım sanki yazından. Ben şöyle bir şey duymuştum o zamanki çocuk doktorumuzdan: "Bolca kırmızı et ve demir yönünden zengin besinler yemelisin. Hem sütün hem de sütünün kalitesi artar, hem de senin ve bebeğinin demir depoları için çok iyi bir şey yapmış olursun." Doğru mu?

  4. Sevgili Eren…ben de aynen boyle dusundugum icin 7-8.aydan sonra demir damlasi vermedim oğluma. D vitaminini ise dr umuz Izmir gibi bi yerde 6.aydan sonra gerek yok dedigi icin cok duzenli vermedik 9.aydan sonra onu da biraktik.dun bi kac blog yazisi okuyunca icime kurt dustu bugun dr a gittik hemoglobinine baktirdik dusuk cikti ; ( oglum 13aylik ve degeri 10 cikti.tahlil kagidinda normal degeri 12-17 gosteriyo…sabahtan beri kahrettim kendimi, tum suc bende deyip duruyorum.hatta dr bize sitem edip gunde 2tatli kasigi ferro sanol yazip yolladi bizi…oysa kendimce ozen gosteriyodum yedirdiklerime.tek kusurum oglum yogurtsuz yemek yemiyo.her yemegin yaninda yogurt veriyorum. Esim yogurtta tum suc diyo…oyle uzuldumki dr a D vitaminini sormayi unuttum.onuda kullanmiyoruz ya o da eksikmi nasil anlariz diye…anlayacagin cok canim sıkkın tivitirdan kirazzade bu yazinin linkini yollayinca hemen geldim buraya…sevgilerimle…Ayşenur

    • Ayşenur yazıda diyorum ki: ¨Test sonuçları değerlendirilirken genel manada sağlıklı bebeklerde sınırda ya da sınırın hemen altındaki demir eksikliğine rağmen anemi teşhisi konmadıysa bu eksik ¨problem¨olarak nitelendirilmeyebilir çünkü yapılan çalışmalar gelişim sorunlarına yol açmadığına işaret ediyor. Bu noktada doktorunuzun değerlendirmesi çok önemli.¨Oğlunun değerleri çok düşük değil, endişelenecek, üzülecek bir şey göremiyorum. Ama demir takviyesine başlaman mantıklı olabilir. Yalnız bu esnada beslenmesine de dikkat etmelisin. Evet her yemekle beraber yoğurt vermek doğru değil. Yoğurt her ne kadar mucizevi bir besin de olsa sınırlı olmalı tüketimi. Bilhassa diğer süt ürünlerinden de alıyorsa.

      Sana tavsiyem demir yoğun besinlere dikkat ederek beslenmesini değiştirmen olur. ama demir takviyesi de yaptığın için bir müddet sonra takviye fazla gelebilir. O yüzden 3-4 ay sonra testi yinele derim.

      Eren

    • Ayşenur, nedir durumunuz merak ettim 🙂

  5. Eren cim cok cok tesekkur ederim.yorumumu yazdiktan hemen sonra yaziyi sakince tekrar okudum.ve bizim deger 10 yukaridaki tabloda normal degeri 11-13gosteriyor.ve dedigin gibi hemen oyle karalar baglamama gerek yok o zaman.sakin olmaliyim 😉 simdiden yarinin menusunu hazirladim; ispanakli kofte 😉 yogurdu ara ogunlere kaydirmaya calisicam.yogurtsuz nasil yedircem onu bilmiyom iste ; ( yogurt disinda sut urunu yemiyor.sut, peynir, yumurta agzina surmuyor , zorlamiyorum zamana biraktim… bu arada 3 ay sonra test icin cagirdi dr ins.o zamana kadar hallederiz bu problemi…tekrardan tesekkurler verdigin bilgiler icin…

  6. Eren merhabalarrr ..
    Benimde dunden beri canim tamdw bu konuyo cokk sıkkın.. oglumun 1 yas kan testini yaptirdigimizda kanindaki demir orani 12 olmasi gerekirken 2 cikti.. ustelik oglum emen bir bebek .. ben ona haftanin iki gunu et iki gunu balik iki gunude tavuk yedirigorum duzenli olafak tabii sebzelerle karistirarakk ..hergun sabh muhakkak yumurtasini yediriyorum.ustelikm taa anyadan halamin tavuklari dan getirtiyorum yumurtami .. organik pekmezde iciriyordum portakal suyuyla ustelik ..duzenli olarak d vitaminini verdm.lakin ferra sanolu hic vermedim. Simdi ferrum die bi surup yazdi dr sabah aksam bir tatli kasigi .. ama ben cok endiseliyim ..saglikli beslenmesine bu kadr ozen gkwterirken nedn oldu diye kendimi yiyip bitirdim dunden bu yana.. disaridan alinan demirin disleri sararttigini duymustum ve bundan cok korkuyorum. Nasil tuketmesini saglamaliyim.? Hic biberon vermedim meyve suyuyla biberonla mi vermeliyim.? Disleri gercekten sarartir mi.? Nasil en az hasarla kurtulabiliriz?ooff cok mutsuzumm inann : (( Deneyimli annelerden ve senden yardim bekliyorum eren..

  7. Peki eren demir ilaclari hakkinda ne dusunuyorsun..Yakin bi zamanda cogu toplatildi.. Ben cocuklugumu demir ilaclari kullanarak gecirdim..Ama bi sonuc almadi doguma 10.2 ile girdim..Ve sonuc oglum 13 aylik Dr 9.6 ile anemia teshisi koyabiliyor..1 haftadir kafam cok yogun..besinlerine dikkat ediyorum ama sanirim genetik

  8. Genel anlamda demir eksikliği kaynaklı aneminin genetik olduğu ispatlanmış değil. Yalnız [iron-refractory iron-deficiency anemia (IRIDA) gibi bazı türleri genetik olabilir. Yerind eolsaydım demir yoğun besinlere ağırlık verir (demir takviyesiyle beraber) 3 ya sonra testi yinelerdim…

    Eren

  9. Bugün istanbul'un en yoğun ve tanınmış devlet hastanelerinden birinde çocuk doktoru olarak çalışan bir tanıdığımla (kızlarımız aynı kreşe gidiyorlar)bu konuyu konuştum. Kendisine doktor olarak çok güveniyorum. hem çok tecrübeli hem de hastalarına önem veren bir doktor. Hem de iki çocuk annesi. Esin kuduz aşısı olmak zorunda kaldığında ona bakmıştı. Çok fazla hastaları olduğunu ve demir damlası konusunda klinik deneyler de yaptıklarını söyledi. Yani konuya oldukça hakim. Verilen demir dozunun bebeğin kilosuna göre verildiğini ve idame ettirme dozu olduğunu söyledi yani minimum bir dozmuş kesinlikle bebeğin demir testleri normal olsa bile bu verilen dozla tehlikeli bir demir aşımı olamayacağını belirtti. Sonuçta demir değerleri belli bir aralıkta normal sayılıyor. Bebekte kansızlık varsa zaten bu herkese verilen dozun tam 5 katını vererek tedavi ediyorlarmış. Yani bebeğin demir seviyesi normal olsa bile bu herkese verilen minimum damlayla bahsedilen gibi tehlikeli bir demir seviyesine ulaşmak mümkün değilmiş. Bunu klinik deneyler de gösteriyormuş. Yani evet aşırı dozda demir çok tehlikeli olabilir ama herkese verilen demir damlasını doktorun verdiği kadar kullandığınızda bu tehlikeli doza ulaşmak mümkün değil gibi görünüyor. Bunun yanında demir damlasıyla tedavi edilmeyen bir demir anemisinin çok ciddi sonuçları olacağını söyledi ve geri dönüşü de çok zormuş. Siz de tabii bebeğinizi tanıyan doktorunuzla konuşun, isterseniz bebeğinize demir seviyesini ölçen kan testini yaptırın, kendi araştırmanızı yapın ve ona göre karar verin. Sevgiler

    • Yalnız Ece, dün bu konuya ayıracak vaktin olmadığını söylediğinden beri 500 sayfalık destan yazdın. Bi kısmını da buraya yollamışsın:))

      Şimdi bak:

      X doktor şöyle demişmiş Y doktor böyle demişmiş bunların bir anlamı yok. Ben de derim ki A doktor da böyle böyle diyor B doktor da böyle böyle diyor… Bu iş tabiri caizse ¨sidik yarışına¨dönüşür ve sağlıklı tartışma böyle olmaz.

      Yazımda diyorum ki ¨değerleri normal olan bebeklere demir takviyesi yapmak envai çeşit sağlık problemine yol açabilir¨. ve bunu referanslarla destekliyorum. Sen ¨hayır, hiçbir şey olmaz¨ diyorsan bunu benim yaptığım şekilde ispatlamalısın. somut örnekler, kanıtlar sunmalısın, ve ordan devam etmiliyiz. Yoksa ali'nin veli'nin komşu sıdıka teyzemin bu konuda ne düşündüğü benim için pek bir şey ifade etmiyor. Kimse için de edeceğini zannetmem.

      Dün sayfanda son sözümü söyleyip çekilmiştim. Bir de burda çekileyim:))

      Öperim canım benim.

      Eren

  10. Son yorumunuza bayıldım ne yalan söyliym Eren :)Hislerime tercüman oldunuz :-)Söyleyecek daha çok şeyim var bu konuyla ilgili ama sayfanızı meşgul etmek istemem.Umarım araştırma nasıl yapılır,sunulur,desteklenir konusunda biraz daha dikkatli olur kendisi.Zira kitlelere ulaşmak büyük sorumluluk getiriyor.İhtiyatlı olmaktan kastım budur.Çok sevgiler.İlgiyle takipçinizim 🙂

  11. burada doktor değil sağlık ocakları veriyor 4. ayda başlanıyor demire.kilosuna göre damla sayısı.ben demire başladığım günden itibarren oğluşumda farklılıklar gözlemledim.başta kabız oldu uyku düzeni bozuldu huzursuzlaşmaya başladı.bir arkadaşımın annesi sağlık kurumunda çaışmış zamanında verme mama veriyorsun süt de emiyo verme diye uyardı.bende kestim vermedim ama bir yandan da endişe ediyordum acaba versem mi diye.bu yazıya rastladığım iyi oldu.

  12. Merhabalar. Evet 4. ayda Sağlık Bakanlığı'nın şeker dağıtır gibi demir vitamini dağıtması korkunç. Ben de bugün bunu kendi doktorumuzdan öğrendim. O da demire 6. ayda başlayacağımızı söyledi. Bir de bu yazıyı okuyunca ikna oldum. Bebeğim 4 aylık ve hem anne sütü hem mama alıyor. 3 gündür de demir veriyordum ama artık vermeyeceğim.
    Benim bu konuda dikkat çekmek istediğim bir başka nokta daha var. Sağlık Bakanlığı'nın dağıttığı bu demir damlasının (Vegaferon) içinde alenen PARABEN bulunduğu belirtilmiş. Bildiğim kadarıyla paraben son derece tehlikeli bir madde. Böyle bir içeriğe sahip bir maddeyi bakanlığın dağıtıyor olmasını da ayrıca korkunç buldum. Bebeklerimize resmen zehir veriyorlar. Yok mu bunun parabensiz olanı? Çok üzülüyorum bu kadar korunmasız olmamıza.

    Ayrıca yazı için teşekkürler. Çok faydalı oldu. :)))

    Arzu

  13. merhaba eren.. dün dr kontrolümüz vardı . oğlum 10 haziran doğumlu. dr demir damlasını verip vermediğimi sordu . bende kan değerlerine bakılmaadan vermek istemediğimi söyledim. dediki tamam şimdi vermeyin ama 6.aydan sonra vermeniz gerekir . önümüzdeki ay 6.ayımız dolacak . ve hala kafamda deli sorular . neden vermem gerekli diye sordum . yapılan arastırmalara göre verenlerin vermeyenlere göre zeka yönünden daha ilerde olduğu tespit edilmiş . kararsızım . şimdi bu yazından sonra da sormam sacma belki ama . vermelimiyim bilemedim .

  14. Eren, selamlar, Ingiltere ortamlarindaki unlu kitaplarda 6.ayda demir stogu bittigi icin kati gida da et kismina daha cabuk gecilmesi tesvik ediliyor. Anladigim kadari ile BLW (baby lead weaning)'in elestirilen bir noktasi bebegin yeterli et yemeyi zamaninda yapamamasi. Sen bir yasina kadar anne sutu yeterlidir demistin degil mi? Bu demir icinde gecerli midir? Bebek kendi yemek yediginde demir eksikligi tehlikesi artar mi acaba? Cok tesekkurler efenim.

    • Şöyle: 1 yaşına kadar ana besini anne sütü olmalıdır ama elbette 6. aydan sonra tattırmalara başlanmalıdır. yaşı ilerledikçe bu tattırmalar çoğalmalı ve nihayet 1 yaşına geldiğinde miktar olarak anne sütüne eşitlenmiş ve belki biraz geçmiş olmalı. 1 yaşından sonra o denge artık yiyeceklerden yana ağırlık kazanabilir. Evet bu şekilde devam edersen ve demirden yana zengin besinler de verirsen eksiklik söz konusu olmaz. ama yine de benim tavsiyem 9. ayda bir test yaptırmak olur. Eğer seviyeler normalse aynen devam edersiniz, ekskiklik varsa (sınıra yakın değil, sınırın altı) demir takviyesi yapmak anlamlı olur. 3 ay sonra ise tekrar baktırmakta yarar var.

      Eğer BLW yapacaksan et tavuk hindi balık gibi yiyeceklere kendiliğinden yanaşmazsa senin yedirmende yarar var. Yeterli demir alması daha önemli ek gıdaya nasıl geçtiğinden.

      I hope this helps.

    • Tesekkurler Eren, yes it does:) Ise baslayacagim ve dadi bakacagi icin karma bir yontem olacak bizimkisi, ama kasikla da olsa cok yedirmeye zorlama taraftari degilim. Iste demir sorununu bu zorlamama olayiyla dengesini oturtmak nasil olur diye merak etmistim.

      Ingiltere'de standard bir demir takviyesi yok zaten, 9. aydaki testi de gonullu yaptirmam gerekir yani.

      Sevgiler, saygilar.

  15. Merhaba Eren,
    35. haftada 3140 gram doğmuş, Rh etkileşiminden dolayı doğmadan önce 5 kez intrauterin kan verilmiş bir oğlum var. Şimdi tam 4 aylık. Doğduğunda hemoglobin değeri 13'tü. 15 gün sonra 9'a düştü, kan verdiler. 3 hafta sonra 5'e düştü kan verdiler. Bu şekilde 2 kez daha, toplamda 4 kez kan verdiler. En son 10 Ekim'de verildi, çıkış değeri 12,9. 9 Kasım'da 11.2'ye düştü. 9 Aralık tahlilinin sonucu 12,3 🙂 10 Ekim'den beri ne kan ne de ilaç kullandık. Hematokrit de 33-35 arasında. Şimdi 4. ay aşımız için anasağlığa gidince hemen demir damlasına başla dediler. Tahlili yaptıran hematolog da tahlil sonucunu görünce anasağlık ne derse uygulayın demiş eşime! İlacı aldırmadım, vermeyi düşünmüyorum. 1 ay sonra yine kontrolümüz var zaten. Erken doğmuş vee kansızlık hikayesi olan bir bebek için yanlış bir karar vermedim değil mi? Çünkü yükselmiş hemoglobin değerimiz 🙂

  16. Eren Hanım, sizin fikir ve bilginize son derece guveniyorum. Bu yazınızı okuduktan sonra demir ilacini kullanmamaya karar vermistik. Doktorumuzda 6 aydan sonra test yaptirip ona gore degerlendirme yapilmasi gerektigini soylemisti. Kizim 7. Ayini bitirdi ve biz kan testi yaptırdık. Doktorumuz degerlerin son derece dusuk oldugunu ve demir ilacına baslanmasi gerektigini soyledi. HGB 9.59 HCT 29.1 Siz bu tabloyu nasıl degerlendiriyorsunuz? Simdiden çok tesekkur ederim size.

  17. Eren merhaba,
    Biz 6. Aydan itibaren doktor dedi diye vermeye başladık demir damlasını kızıma, çok da kızıyorum şimdi kendime körü körüne vermeye başladık diye.günde 3-4 kez çatır çatır kaka yapan kızım artık 3-4 günde bir ağlayarak yapar oldu,katı gıdaya geçmesine bulundu sebebi. kabızlığa çözüm olacak da çok şey yaptım, hatta kabızlığa sebep olacak şekilde yedirmedim hiç. Ben bu damlaya buluyordum zaten sebebini, yazını da okuduktan sonra vermemeye karar verdim.Kızım şu an 8 aylık ve kontrole daha yeni gittik, 1 ay sonraki kontrolünde kan testini yaptırsak doğru sonuç alırmıyız çünkü bugüne kadar verdik damlayı ve şu an eğer bi demir eksikliği varsa bunu 1 ay boyunca kesmiş olmak sorun yaratırmı.
    Ayrıca merak ediyorum bu damlayı sadece Türkiyedemi bu şekilde veriyorlar, yani test yapmadan belli bir aydan sonra
    Bir de d vitamini de veriyoruz bu ne kadar gerekli bu konu hakkında ne düşünüyorsun
    Teşekkürler şimdiden

  18. Merhaba

    22 aylık oğluma hemogram yapılmıştı ve HGB si, 9.2 ,HCT 29.4 çıktı ancak doktorumuz bu değerlerin yanında MCV ve RDW sinin önemli olduğunu bu değerlerinde normal sınırlarda olmasından dolayı herhangi bir takviyeye gerek olmadığını söyledi.İleride başka bir nedenden kan alınırsa o zaman demirine bakarız şu anda sırf demir için test yapmaya gerek yok dedi.

  19. Eren merhaba,
    demirle ilgili benim sorum şu hemoglobinim 11, serum demirim normal (şuan kaç hatırlayamadım), ama ferritinim 4.. çoook düşük. demir hapına başladım yan etki yaptı, çayı kestim, daha dikkatli beslenmeye çalışıyorum ama tam olarak ne yapmalıyım ve bu seviyelerle hamile kalırsam ne olur?

  20. Merhaba,
    Yine sorularımın cevabını buldum, hamileliğimden beri aklıma takılan her soruda doğru adres burası teşekkürler

  21. Merhabalar
    Demir eksikliği çıktığında hangi marka ilacı vermemiz uygun olur?
    Ferrosanal bir dönem toplatılmış diye duydum. Sizler ne öneriyorsunuz?

  22. Eren merhaba, oğlum 1 yaşını 10 gün geçti. Bu yazından sonra 2 aydır demir damlasını kullanmıyorduk. 1 yaş kontrolünde hemoglobin: 10.8, hematokrit: 31.7, demir: 27, demir bağlama kapasitesi: 266 çıktı. Aslında alt sınırın çok az altında, 3 ay daha kullanın dedi doktorumuz. Sence kullanıp 3 ay sonra tekrar tahlil mi yaptırayım yoksa bu değerlerde ilaca gerek yok mu? Teşekkürler, Başak Temiztaş

  23. merhabalar ben de kesinlikle gereksiz ilaç kullanılmaması gerektiğini düşünen bir anneyim ve demir ilacı kullanmadım. Oğlum şimdi 6,5 aylık testler istedi doktorumuz hemogram ferrin hormon vs. sonuçları az önce aldık ve doktorumuz değeerlendirdi hemoglobin hematokrit oranı gayet iyi yani kansızlık yok ama ferrin (10-288 bizimki 6 çıktı) çok düşük hemen demir ilacına başlamam gerektiğini söyledi pekmezz veriyorum falan dedim hiç bir doğal şey tam olarak karşılamaz dedi anneleri bilgilendirseniz demir eksikliği sadece hemogramda çıkmıyor ferrin için ayrıca test yapılması gerekiyor. sevgiler

  24. Bu sıralarda demir takviyesi gerekir mi gerekmez mi diye o kadar endişeliydim ki, içimdeki minik anneler sürekli vesvese yapıyordu ama yazınız hepsini susturdu:) Çok teşekkür ederim, harika bir yazı olmuş.
    Sevgiler…

  25. Merhaba ,

    O kadar danışabileceğim bir yer / kurum / doktor yok ki, size yazmaya ihtiyaç duydum. Kıbrıs'ta yaşıyorum ve buradaki doktorum ne kadar tavsiye edilmeyen şey varsa onu öneriyor. Konuya geleyim..

    Bebeğim 5 ay 10 günlük ve son 2 haftadır sütüm ciddi derecede azaldı. Önce miktarı az diye Bebelac ile takviye verdim. Ama şimdi miktarı daha bol bir takviyeye ihtiyacım oldu çünkü süt sık sık pompa yapmama rağmen artmıyor. SMA 1 aldım. Sarı kutudan..

    Şimdi kafam çok karışık, ek gıdaya başlamam gerekiyor mu? Çoğunlukla formül mama alıyor artık çünkü. Doktoruma göre hemen pirinç unu 🙁

    Sizce vermeli miyim ek gıda?

    Bir de bize demir de verdi 4 aylıktan beri. Demir aralığı normalde 11.0- 16.5 ise bizimkinin 10.6 çıkmıştı. Demir hakkında yazdığınızı okuduktan sonra, hele ki SMA da bulunan demiri bile bile hala vermeye devam etmeli miyim?

    Bebeğim erken doğdu. Küvezde kaldı 20 gün. Ama doğum kilosu 2.650 idi. Solunum sorunu yüzünden kalmıştı. Ama kilo alımı iyi gidiyor. Şimdi anne sütü bitince ne yapmam gerekiyor onu iyi beslemek için bilmiyorum.

    Saygılar

  26. Merhaba Eren,
    10 aylık bir oğlum var. Demir kullanmadım hiç ama beslenmesine çok dikkat ediyorum. Aşı için gittiğimizde sağlık ocağındaki hemşire hgb ölçtü ve düşük olduğunu Demir kullanmamız gerektiğini söyledi. Değer 11,5 çıkmıştı. Yukarıda ki tabloda ayına göre çok da düşük görünmüyor. Ne yapmalıyım?
    Teşekkür ederim.

  27. Merhaba,
    Oğlum 2640 doğdu on günde kakasını yuttuğu için küvezde kaldı..Şu an 7 aylık en son kilosu 7100 dü doktor 3400 doğmuş bebek gibi dedi. Hamilelik şekeri vardı bende ama diyetle kontrol altına alındı. Gayet sağlıklı beslendim hamileyken.Ama genellikle kansızımdır. Doğumdan sonrada kan hapı vermişlerdi..Anne sütü veriyorum ama 5.5 aylıkken meyvelerle ve yoğurtla ek gıdaya başladım..Bir ay kadar böyle devam etti sonra kahvaltı sebze çorbaları eklendi..Sonra fazla geldiğini farkedip kahvaltıyı her gün çorba ve yoğurdu da gün aşırı vermeye başladım..2 aylıktan bu yana demir kullanıyoruz..Geçen ayda zinco c diye bir şey verdi doktor..Hiçbir tetkik yapılmadı..Bu durumda ben ne yamalıyım? Daha önce bogumda kayıtlı olmasına rağmen niye bu kadar incelemedim ben blogu kendime çok kızıyorum şu an:((

  28. Merhabalar,
    32.haftada Preaklemsi hastaligindan hastaneye yatirildim ve 35.haftada 2320 gr olarak oglum dunyaya geldi. Su anda 22 haftalık. Kendi dr umuz herhangi bir demir takviyesi vermemisti ancak baska bir çocuk dr u arkadaşımiz demir takviyesi icin geç bile kaldığımızi belirterek ferrum hausman adli demir ilacindan gunde 20 damla vermemis gerektiğini soyledi. Oglum su an yaklasik 7 kilo. Ilk ay anne sutu+mama aldi. İkinci aydan itibaren sadece anne sutu alıyor. Ben bi suredir kucuk küçük alistirmalarla ek gidaya basladim. Su anda sabahlari yumurta sarisi peynir ve domates yiyor. Ayrica pekmez de veriyorum. Simdi bunlarla birlikte demir de vermem gerekir mi? Daha once de fazla demir alimiyla ilgili olumsuz şeyler okumustum. Sizin referansli bu yazınızda demir alimi konusunda daha dikkatli olmam gerektigini vurguladi. Herhangi bi test yapılmaksızın 22 haftalik ogluma demir vermeli miyim?

  29. Merhaba benim 5 aylık bebeğim var ve hiçbir test yapılmadan demir ilacı verildi(vegaferon) fakat ben bebeğime anne sütünden başka hiçbir ek gıda vermiyorum ilk kan ilacını vermemiştim ve bu ikinci kan ilacını iki gün verdim ve ikinci günde karın bölgesinde beyaz bir leke oluştu.Bu yazınızı okuduktan sonra vermeyide asla düşünmüyorum bu konuda değerli bilgilerinize danışmak istiyorum sizce ne yapmalıyım şimdiden teşekkür ederim iyi çalışmalar.

  30. Merhaba
    benim bebeğim 11 aylık 9 aylıkken kan testi yapıldı değeri 10 çıktı hemşiremiz düşük olduğunu kan damlasını kesinlikle kullanmam gerektiğini söyledi ama asyada buzaman kadar kabızlık srunu yaptı bende 2 aydan bu yana vermedim çok şükür bu sıkıntısı kalmadı rahatladı ama aklımdada hep acaba vermem lazımmı diye düşünüyorum vitamin testide yapılmadı henüz ama artık onuda vermiyorum asyaya çok fazla ilaçla tanıştırmak istemiyorum bende tüketmediğim için bebeğime vermek istemiyorum ama doğrumu yapıyorum bilmiyorum son 2-3 gün elleri buz gibi oluyor kansızlıkla yorumluyorum ama net bir bilgimde yok iştahsızda diş diye umuyoruz belirtileri o çünkü ama ellerini çözemedik bendede anemi başlangıçı vardı acaba bebeğime etkisi olurmu sizce ne yapmamız lazım kan damlasını vitamini vermemiz gereklimidir

  31. Do you need an urgent loan to finance your business or in any purpose? we are certified and legitimate and international licensed loan lender We offer loans to Business firms, companies and individuals at an affordable interest rate of 2% , It might be a short or long term loan or even if you have poor credit, We shall process your loan as soon as we receive your application.

    we are an independent financial institution. We have built up an excellent reputation over the years in providing various types of loans to thousands of our customers. We Offer guaranteed loan services of any amount to citizens and non-citizens we offer easy personal loans, commercial/business loan, car loan, leasing/equipment finance, debt consolidation loan, home loan, for all citizens and non-citizens with either a good or bad credit history. If you are interested in our above loan offer you are advice to filling the below information and return to us for more details,You can contact us with this email { fredlarryloancompany@gmail.com } We shall respond to you as soon as we receive your loan application details.

    Our aims is to provide the best to our customers and give them a secure service OUR PACKAGES INCLUDE:

    *Home Loan
    *Auto Loan
    *Mortgage Loan
    *Business Loan
    *International Loan
    *Personal Loan *
    *Loan for any kinds

    No social security and no credit check, 100% Guarantee. All you have to do is let us know exactly what you want and we will surely make your dream come true. ( FRED LARRY LOAN FIRM LTD.). says YES when your banks say NO. Lastly, we fund small scale loan firm, intermediaries, small scale financial institutions for we have unlimited capital. For further details to go about procuring a loan contact us, Kindly respond immediately to this email: fredlarryloancompany@gmail.com

    Note that loan is given out in 2% interest rate yearly, kindly get back to us now if interested.

    Best Regards.

  32. Do you need an urgent loan to finance your business or in any purpose? we are certified and legitimate and international licensed loan lender We offer loans to Business firms, companies and individuals at an affordable interest rate of 2% , It might be a short or long term loan or even if you have poor credit, We shall process your loan as soon as we receive your application.

    we are an independent financial institution. We have built up an excellent reputation over the years in providing various types of loans to thousands of our customers. We Offer guaranteed loan services of any amount to citizens and non-citizens we offer easy personal loans, commercial/business loan, car loan, leasing/equipment finance, debt consolidation loan, home loan, for all citizens and non-citizens with either a good or bad credit history. If you are interested in our above loan offer you are advice to filling the below information and return to us for more details,You can contact us with this email { fredlarryloancompany@gmail.com } We shall respond to you as soon as we receive your loan application details.

    Our aims is to provide the best to our customers and give them a secure service OUR PACKAGES INCLUDE:

    *Home Loan
    *Auto Loan
    *Mortgage Loan
    *Business Loan
    *International Loan
    *Personal Loan *
    *Loan for any kinds

    No social security and no credit check, 100% Guarantee. All you have to do is let us know exactly what you want and we will surely make your dream come true. ( FRED LARRY LOAN FIRM LTD.). says YES when your banks say NO. Lastly, we fund small scale loan firm, intermediaries, small scale financial institutions for we have unlimited capital. For further details to go about procuring a loan contact us, Kindly respond immediately to this email: fredlarryloancompany@gmail.com

    Note that loan is given out in 2% interest rate yearly, kindly get back to us now if interested.

    Best Regards.

  33. Demir eksikliğinin taranması ve demir takviyesi konusunda çok faydalı bilgiler vermişsiniz. Fakat yazınızda bu tartışmalara zemin oluşturması gereken çok önemli bir bilgi eksik. O da Kuzey Amerika ve Türkiye'de okul öncesi çocuklarda demir eksikliği anemisinin sıklığı. Yukarıdaki tartışmayı yaparken, bu argümanların demir eksikliği anemisi sıklığı %2-3 civarında olan ABD toplumu için geçerli olduğunu da göz önünde bulundurmak lazım. Ülkemizde ise okul öncesi çocuklarda demir eksikliği anemisinin sıklığı %30 civarındadır (yani bahsettiğiniz tartışmaların yapıldığı memleketlerdekinin 10 katı), kaldı ki demir eksikliği anemisi demir eksikliğinin yegane göstergesi de olmadığına göre demir eksikliğinin anemiden daha yaygın olduğunu tahmin edebiliriz..
    Her ülke ulusal sağlık politikalarını belirlerken kendi içinde fayda/zarar ve maliyet/fayda hesabı yapar. Bu nedenle "üniversal" demir desteği uygulamasına doğrudan karşı çıkmak yerine bu konuda ulusal verileri göz önüne alarak insanları yönlendirmek daha doğru olacaktır.

Leave a Reply